Mục tiêu kiểm toán là gì? cách xác định, quy trình thực hiện

Mục tiêu kiểm toán là yếu tố vô cùng quan trọng cần được xác định cụ thể trước mỗi cuộc kiểm toán. Trong bối cảnh nền kinh tế ở Việt Nam đang phát triển và hội nhập, hoạt động kiểm toán cũng ngày càng thể hiện vai trò quan trọng trong việc củng cố sự vững mạnh của nền tài chính quốc gia. Trong bài viết này, hãy cùng MAN – Master Accountant Network tìm hiểu mục tiêu kiểm toán báo cáo tài chính là gì và làm thế nào để xác định những mục tiêu này.

Sơ lược về kiểm toán và mục tiêu kiểm toán BCTC

Báo cáo tài chính (BCTC) là hệ thống các thông tin về tài chính, kinh tế của một đơn vị kế toán, được trình bày dưới dạng biểu mẫu theo quy định của chuẩn mực và chế độ kế toán. Việc kiểm toán BCTC sẽ giúp tăng độ tin cậy cho các thông tin có trong báo cáo.

Kiểm toán BCTC được định nghĩa là gì?

Kiểm toán BCTC là hoạt động thu thập bằng chứng và đánh giá, xác minh mức độ trung thực của các thông tin có trong BCTC, đồng thời xem xét xem việc trình bày BCTC có phù hợp với những chuẩn mực, nguyên tắc kế toán được luật pháp công nhận. Hệ thống chuẩn mực kiểm toán – kế toán chính là thước đo đánh giá kết quả kiểm toán BCTC.

Kiểm toán BCTC hướng đến đối tượng chính là các BCTC (gồm có các Bản thuyết minh BCTC, Báo cáo lưu chuyển tiền tệ, Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, Bảng cân đối kế toán) và những bảng khai thác theo luật định.

Mục tiêu của việc kiểm toán BCTC là gì?

Mục tiêu kiểm toán là những đích đến cần đạt được và là thước đo đánh giá hiệu quả của mỗi cuộc kiểm toán cụ thể. Mục tiêu tổng quát của kiểm toán báo cáo tài chính đó là thu thập bằng chứng kiểm toán và đưa ra những ý kiến đánh giá về tính hợp lý, trung thực của các thông tin được cung cấp bởi Bảng khai tài chính.

Kiểm toán BCTC còn nhằm xem xét tổng thể số tiền được ghi trên các chu trình dựa trên những cam kết chung về trách nhiệm của Ban lãnh đạo về các thông tin mà kiểm toán viên thu thập được thông qua khảo sát thực tế tại doanh nghiệp được kiểm toán.

Theo ISA, mục đích của kiểm toán BCTC đó là nhằm nâng cao độ tin cậy của BCTC đối với người sử dụng báo cáo. Để đạt được mục tiêu này thì kiểm toán viên phải đưa ra đánh giá trung thực, chính xác về mức độ phù hợp của BCTC dựa trên các khía cạnh trọng yếu, phù hợp với các chuẩn mực về lập và trình bày BCTC.

Kiểm toán BCTC cũng nhằm mục đích chỉ ra các mặt hạn chế, sai phạm của đơn vị được kiểm toán, từ đó doanh nghiệp có thể khắc phục kịp thời và cải thiện chất lượng thông tin tài chính tại đơn vị mình.

Ngoài ra, các mục tiêu kiểm toán báo cáo tài chính khác cần được cân nhắc là: Mục tiêu về quyền và nghĩa vụ, mục tiêu về phân loại trình bày hoặc định giá, mục tiêu về tính chính xác cơ học, mục tiêu có thực, đầy đủ trọn vẹn.

Ví dụ dễ hiểu về mục tiêu khi kiểm toán BCTC

Trong một cuộc kiểm toán báo cáo tài chính, kiểm toán viên cần hướng tới những mục tiêu sau đây:

• Tính có thực: Những thông tin phản ánh nghiệp vụ cần được đảm bảo bởi những thực tế xảy ra các nghiệp vụ đó, các thông tin thể hiện nguồn vốn tài sản phải đi kèm với bằng chứng đảm bảo sự tồn tại của các loại vốn, tài sản đó.
• Tính đầy đủ: Trong quá trình kiểm toán không được bỏ qua những ý nghĩa thông tin thể hiện trên bảng khai tài chính.
• Tính đúng đắn của việc tính giá: Lấy chi phí thực tế mà doanh nghiệp phải bỏ ra để tính giá tài sản, giá thành…
• Tính đúng đắn trong phân loại và trình bày: Tuân thủ những quy định cụ thể liên quan đến hoạt động phân loại tài sản và vốn, quá trình kinh doanh thông qua hệ thống tài khoản chi tiết hoặc tổng hợp.
• Tính đúng đắn khi phản ánh quyền và nghĩa vụ đơn vị: Tài sản phản ánh trên bảng khai tài chính cần thuộc quyền sử dụng lâu dài hoặc sở hữu của doanh nghiệp. Vốn và công nợ cần thể hiện chính xác nghĩa vụ tương ứng của đơn vị được kiểm toán.
• Tính chính xác về cơ học khi thực hiện các phép tính toán như chuyển số, sang trang…

Tầm quan trọng của việc thiết lập mục tiêu của kiểm toán đúng đắn

Việc xác định được các mục tiêu kiểm toán báo cáo tài chính đúng đắn là vô cùng quan trọng bởi những lý do sau đây:

• Giúp kiểm toán viên dễ dàng lập kế hoạch kiểm toán phù hợp và áp dụng các phương pháp, kỹ thuật kiểm toán tốt nhất để đạt được mục tiêu kiểm toán;
• Tránh trường hợp kiểm toán những thông tin không cần thiết, chỉ tập trung vào kiểm tra, xác minh các dữ liệu phục vụ mục đích kiểm toán.

Hướng dẫn cách xác định mục tiêu kiểm toán theo quy định mới nhất

Cách sử dụng xác định mục tiêu kiểm toán

Mục tiêu chung của kiểm toán luôn gắn liền với mục tiêu, yêu cầu của quản lý. Do đó, việc xác định mục đích kiểm toán cần dựa trên mối quan hệ giữa chủ thể – khách thể kiểm toán và loại hình kiểm toán. Mối quan hệ này trước hết được thể hiện ở chủ thể kiểm toán. Đó có thể là kiểm toán nội bộ, kiểm toán độc lập hoặc kiểm toán nhà nước. Mỗi chủ thể này có phạm vi và lĩnh vực hoạt động khác nhau, với các yêu cầu pháp lý không giống nhau. Do đó dù cùng kiểm toán cho một khách thể nhưng mục tiêu kiểm toán của mỗi chủ thể khác nhau không thể trùng hợp.

Mặt khác, đối với cùng một chủ thể kiểm toán thì các mục tiêu kiểm toán cũng sẽ khác nhau tùy theo mối quan hệ giữa chủ thể kiểm toán và khách thể kiểm toán là trực tiếp hay gián tiếp, cũ hay mới, bắt buộc hay tự nguyện…

Ví dụ chi tiết về việc xác định mục tiêu kiểm toán

Ví dụ: Kiểm toán BCTC của Công ty CP Đầu tư và xây lắp dầu khí Sài Gòn (khách thể kiểm toán), được thực hiện bởi Công ty TNHH Quản lý Tư vấn Thuế MAN (chủ thể kiểm toán).

Như vậy có thể thấy đây là cuộc kiểm toán độc lập, được khách thể kiểm toán yêu cầu thực hiện dựa trên tinh thần tự nguyện. Khi đó mục tiêu kiểm toán cần hướng tới sẽ là: Đánh giá mức độ hợp lý của BCTC xét trên phương diện tổng thể, phát hiện có sai lệch hoặc vi phạm trong báo cáo hay không. Dựa vào đó, kiểm toán viên có thể đưa ra ý kiến đánh giá về việc BCTC có được lập và trình bày phù hợp với các khuôn khổ, chuẩn mực hiện hành không, xét trên các khía cạnh trọng yếu.

Quy trình thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính kiểm toán viên cần nắm

Quy trình thực hiện báo cáo tài chính đã được kiểm toán thường bao gồm 3 bước đó là:

Bước 1: Lập kế hoạch kiểm toán, đánh giá rủi ro và đưa ra biện pháp ứng phó

Khi lập kế hoạch kiểm toán, kiểm toán viên và công ty kiểm toán cần xác định mục tiêu, phạm vi kiểm toán, cách thức tiến hành hoạt động kiểm toán. Kế hoạch này phải được lập một cách chi tiết để xây dựng chương trình kiểm toán sau này. Dựa trên thư mời kiểm toán, KTV sẽ thu thập thông tin về khách hàng, hệ thống kiểm soát nội bộ của họ… để xây dựng hợp đồng và đưa ra kế hoạch tổng quát.

Trong quá trình xây dựng kế hoạch, CTKT cũng cần chuẩn bị đầy đủ đội ngũ nhân viên, phương tiện… để sẵn sàng triển khai hoạt động kiểm toán.

Bên cạnh đó, khi lập kế hoạch kiểm toán thì CTKT và KTV còn phải nhận diện, đánh giá các rủi ro có sai sót trọng yếu do nhầm lẫn hoặc sai phạm ở cấp độ cơ sở dẫn liệu và báo cáo tài chính. Dựa trên các đánh giá này, KTV sẽ thiết kế, thực hiện những biện pháp ứng phó với các rủi ro có sai sót trọng yếu.

Bước 2: Thực hiện kiểm toán

Đối với từng đối tượng cụ thể, KTV sẽ áp dụng những kỹ thuật khác nhau để thu thập các bằng chứng kiểm toán. Trên thực tế, giai đoạn này chính là việc hiện thực hóa một cách chủ động những kế hoạch, chương trình kiểm toán đã xây dựng để đưa ra ý kiến đánh giá về mức độ hợp lý, trung thực của các thông tin có trong BCTC.

Ở giai đoạn này, KTV sẽ áp dụng các thủ tục kiểm toán gồm thủ tục kiểm soát, phân tích và kiểm tra chi tiết. Ngoài ra còn có nhiều thủ tục kiểm toán đa dạng khác dựa trên hệ thống kiểm soát nội bộ của doanh nghiệp được kiểm toán.

Bước 3: Tổng hợp, kết luận và đưa ra ý kiến kiểm toán

Lúc này, KTV sẽ tiến hành tổng hợp các thông tin, đánh giá và đưa ra kết luận kiểm toán. Các ý kiến đánh giá, kết luận này sẽ được trình bày dưới dạng biên bản hoặc báo cáo kiểm toán. Để có được ý kiến kết luận xác đáng, KTV cần thu thập thư giải trình của Ban lãnh đạo, đánh giá tính liên tục trong hoạt động của doanh nghiệp, đánh giá những sự kiện xảy ra sau khi kết thúc niên độ…

Xem đầy đủ và chi tiết hơn về quy trình kiểm toán: TẠI ĐÂY

Những lưu ý trong quá trình kiểm toán BCTC

• Trong mỗi giai đoạn của quá trình kiểm toán BCTC, kiểm toán viên cần áp dụng các chuẩn mực kiểm toán liên quan
• Trước khi tiến hành kiểm toán, KTV phải đánh giá tính hoạt động liên tục và rủi ro thanh khoản của doanh nghiệp
• Trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán, KTV cần nghiên cứu kỹ lưỡng hệ thống kiểm soát nội bộ của đơn vị được kiểm toán, xem xét mức độ trọng yếu của BCTC của doanh nghiệp
• Khi xây dựng chương trình kiểm toán đối với những phần hành, KTV cần đẩy mạnh những thủ tục kiểm tra chi tiết với những khoản mục được đánh giá là trọng yếu và có liên quan mật thiết đến đánh giá chủ quan của người lập BCTC.
• Những phần hành phức tạp, đòi hỏi kiến thức chuyên sâu thì cần có sự hỗ trợ của các chuyên gia hoặc những bên thứ ba có thể tư vấn.
• Khi có những vấn đề quan trọng nảy sinh trong quá trình kiểm toán, KTV cần nhanh chóng trao đổi với Ban giám đốc doanh nghiệp để tìm ra phương hướng giải quyết phù hợp.
• Luôn duy trì thái độ hoài nghi nghề nghiệp để có thể phát hiện các rủi ro gian lận có thể có trong báo cáo tài chính.

Trên đây là một số những kiến thức hữu ích về các mục tiêu kiểm toán. Hy vọng rằng bài viết này sẽ giúp ích cho bạn trên chặng đường kiểm toán sắp tới. Ngoài ra doanh nghiệp cũng có thể tham khảo thêm dịch vụ kiểm toán báo cáo tài chính đang được MAN – Master Accountant Network cung cấp.

Đọc tiếp: Kiểm toán là gì? Những điều cần biết về ngành kiểm toán

Ban biên tập: MAN – Master Accountant Network