Những lợi thế của kiểm toán nhà nước

Kiểm toán nhà nước là hoạt động then chốt nhằm đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả và pháp chế cho ngân sách nhà nước. Trong bối cảnh nguồn lực đất nước còn hạn hẹp, việc quản lý và giám sát chi tiêu công một cách chặt chẽ đang được dư luận xã hội quan tâm sâu sắc.

Bài viết này giới thiệu về khái niệm kiểm toán nhà nước, cơ quan chủ trì thực hiện và phạm vi hoạt động. Đồng thời phân tích những lợi ích đem lại cũng như những hệ lụy có thể xảy ra nếu thiếu kiểm toán độc

lập.

Kiểm toán nhà nước là gì và cơ quan thực hiện

Kiểm toán nhà nước là một hoạt động chuyên môn, độc lập, khách quan, được thực hiện bởi các cơ quan có thẩm quyền để kiểm tra tính hợp pháp, trung thực, minh bạch, hiệu quả và hiệu lực của việc sử dụng ngân sách và tài sản nhà nước.

Cơ quan thực hiện kiểm toán nhà nước là Kiểm toán Nhà nước Việt Nam (KTNV), là cơ quan thuộc Quốc hội, trực tiếp trình báo cáo kiểm toán cho Quốc hội và Chủ tịch nước. KTNV có chức năng tổ chức và chỉ đạo thực hiện kiểm toán các hoạt động sử dụng ngân sách và tài sản nhà nước của các cơ quan, tổ chức, đơn vị thuộc các bộ, ngành, địa phương và các doanh nghiệp nhà nước.

Mục đích của kiểm toán nhà nước

Sau đây, MAN sẽ liệt kê 2 mục đích chính của kiểm toán nhà nước. Với mục đích đầu tiên chính là việc kiểm tra tính hợp pháp, trung thực trong quản lý ngân sách nhà nước nhằm xem các doanh nghiệp có tuân thủ các quy định của pháp luật về ngân sách và tài chính công hay không. Kiểm toán nhà nước cũng giúp xác minh tính trung thực của các số liệu kế toán, báo cáo tài chính và các thông tin liên quan.

Tiếp theo, việc phát hiện sai phạm, thất thoát trong quản lý tài chính công, thất thoát trong việc sử dụng ngân sách và tài sản nhà nước, góp phần bảo vệ nguồn lực của Nhà nước cũng là những ưu tiên hàng đầu. Kiểm toán nhà nước cũng giúp xử lý kịp thời các sai phạm, thất thoát, đề nghị hoàn trả, bồi thường, xử phạt vi phạm hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự tùy theo mức độ nghiêm trọng.

Lợi ích của kiểm toán nhà nước

Với 2 mục đích chính bên trên, chúng ta có thể thấy được mối quan hệ chặt chẽ giữa kiểm toán nhà nước và doanh nghiệp là thật sự quan trọng vì điều này mang lại các lợi ích to lớn cho doanh nghiệp như:

• Nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước: Kiểm toán nhà nước giúp cải thiện chất lượng quản lý ngân sách nhà nước, đảm bảo ngân sách được sử dụng đúng mục tiêu, đúng đối tượng, đúng quy cách và hiệu quả. Kiểm toán nhà nước cũng giúp đánh giá kết quả hoạt động của các cơ quan, tổ chức, đơn vị sử dụng ngân sách và tài sản nhà nước, góp ý kiến để hoàn thiện các chính sách, quy chế, tiêu chuẩn, định mức liên quan.
• Phòng ngừa và hạn chế tham nhũng, lãng phí tiền của nhà nước: Kiểm toán nhà nước giúp tăng cường minh bạch và công khai trong việc sử dụng ngân sách và tài sản nhà nước, làm giảm cơ hội và nguy cơ tham nhũng, lãng phí. Kiểm toán nhà nước cũng giúp tăng cường trách nhiệm và kỷ luật của các cơ quan, tổ chức, đơn vị sử dụng ngân sách và tài sản nhà nước, góp phần xây dựng một hệ thống quản lý tài chính công hiện đại, minh bạch và hiệu quả.

Ví dụ: Theo báo cáo của Kiểm toán Nhà nước năm 2022 được công bố trên Cổng Thông tin điện tử của Kiểm toán Nhà nước, kiểm toán nhà nước đã kiểm tra 537 đơn vị ngân sách trung ương và địa phương với tổng số tiền kiểm toán là 729 nghìn tỷ đồng, chiếm 70,4% dự toán chi ngân sách năm. Kết quả kiểm toán phát hiện 1.179 sai phạm với tổng số tiền 8.857 tỷ đồng, trong đó đã xử lý 1.032 sai phạm với số tiền 7.798 tỷ đồng.

Tác hại khi không có kiểm toán nhà nước

Nếu không có kiểm toán nhà nước, các cơ quan, tổ chức, đơn vị sử dụng ngân sách và tài sản nhà nước sẽ không bị ràng buộc bởi các quy định của pháp luật và các tiêu chuẩn kế toán. Điều này sẽ làm cho việc chi tiêu ngân sách trở nên vô trách nhiệm, không minh bạch và không hiệu quả. Ngoài ra, không có kiểm toán nhà nước cũng sẽ làm cho việc phát hiện và xử lý các sai phạm, thất thoát trong việc sử dụng ngân sách và tài sản nhà nước trở nên khó khăn hơn.

Bên cạnh đó, , ngân sách và tài sản nhà nước sẽ không được sử dụng cho các mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm an ninh – quốc phòng, bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân. Điều này sẽ làm giảm niềm tin của người dân vào Nhà nước, gây ra bất bình đẳng xã hội và ảnh hưởng đến sự ổn định và phát triển của đất nước.

Ví dụ: Theo tin tức được đăng tải trên Báo Đầu tư ngày 15/8/2022, qua kiểm toán công tác quản lý, sử dụng kinh phí sách giáo khoa cho học sinh năm học 2021-2022 tại Bộ Giáo dục và Đào tạo, kiểm toán nhà nước đã phát hiện sai sót trong đấu thầu 4 gói thầu với tổng giá trị 74 tỷ đồng, dẫn đến lãng phí ngân sách nhà nước trên 2 tỷ đồng. Các sai phạm đã được yêu cầu xử lý và khắc phục.

Quy trình kiểm toán nhà nước

Các bước thực hiện kiểm toán nhà nước và trách nhiệm các bên liên quan: Quy trình kiểm toán nhà nước gồm có 5 bước chính, là:

• Lập kế hoạch kiểm toán
• Thực hiện kiểm toán
• Soạn thảo báo cáo kiểm toán
• Thẩm định báo cáo kiểm toán
• Công bố báo cáo kiểm toán

Trong quá trình kiểm toán, các bên liên quan có trách nhiệm cung cấp thông tin, hồ sơ, tài liệu liên quan cho KTNV; tham gia làm việc với KTNV để giải trình, giải quyết các vấn đề phát sinh; thực hiện các biện pháp khắc phục theo kết luận và kiến nghị của KTNV.

Kết luận

Qua phân tích trong bài viết, có thể thấy kiểm toán nhà nước đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả quản lý ngân sách và tài chính công. Hoạt động kiểm toán nhà nước giúp phát hiện kịp thời các sai phạm, rút ngắn thất thoát tài chính. Điều này mang lại lợi ích to lớn cho xã hội.

Để tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác kiểm toán, các cơ quan quản lý ngân sách cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, tạo điều kiện thuận lợi cho Kiểm toán Nhà nước trong công tác thanh tra, kiểm toán. Đồng thời, các cơ quan chức năng cần tổ chức kiểm toán định kỳ theo quy định để kịp thời phát hiện và khắc phục các vấn đề phát sinh.