Quy định mới về đóng BHXH bắt buộc 2025: Phân tích chi tiết Nghị định 158/2025/NĐ-CP

Quy định mới về đóng BHXH bắt buộc 2025 chính thức có hiệu lực từ ngày 01/7/2025 theo Nghị định số 158/2025/NĐ-CP, đánh dấu bước ngoặt lớn đối với hệ thống an sinh xã hội Việt Nam. Văn bản này thay thế Nghị định 115/2015/NĐ-CP và Nghị định 143/2018/NĐ-CP, đồng thời bổ sung nhiều nội dung quan trọng về đối tượng tham gia, mức đóng, chế độ hưởng và thủ tục liên quan đến bảo hiểm xã hội bắt buộc.

Việc nắm vững quy định mới về đóng BHXH bắt buộc 2025 giúp doanh nghiệp chủ động trong kế hoạch nhân sự và tài chính, đồng thời bảo đảm quyền lợi lâu dài cho người lao động trong bối cảnh chính sách pháp luật liên tục thay đổi. Đây là văn bản pháp lý có tính nền tảng, tạo cơ sở cho việc triển khai thống nhất trên phạm vi toàn quốc.

Tổng quan về Nghị định 158/2025/NĐ-CP

Trong bối cảnh hệ thống an sinh xã hội Việt Nam đang bước vào giai đoạn điều chỉnh quan trọng, Chính phủ đã ban hành Nghị định 158/2025/NĐ-CP về bảo hiểm xã hội bắt buộc. Văn bản này không chỉ kế thừa tinh thần của Luật Bảo hiểm xã hội 2014 mà còn bổ sung nhiều nội dung mới theo Nghị quyết số 142/2024/QH15, nhằm khắc phục khoảng trống pháp lý và tạo sự thống nhất trong quản lý.

Phạm vi điều chỉnh và hiệu lực thi hành

Nghị định 158/2025/NĐ-CP không chỉ kế thừa tinh thần của Luật Bảo hiểm xã hội 2014 mà còn bổ sung hướng dẫn chi tiết một số nội dung mới theo Nghị quyết số 142/2024/QH15. Phạm vi điều chỉnh bao gồm toàn bộ quy định về đóng, hưởng bảo hiểm xã hội bắt buộc, đối tượng áp dụng và cơ chế tài chính liên quan.

Hiệu lực từ ngày 01/7/2025, nghị định này trở thành cơ sở pháp lý cao nhất cho việc thực hiện quy định mới về đóng BHXH bắt buộc 2025 đối với người lao động Việt Nam và nước ngoài.

Văn bản thay thế và những quy định được bãi bỏ

Nghị định 158/2025/NĐ-CP chính thức thay thế hai văn bản:

• Nghị định số 115/2015/NĐ-CP: Quy định chi tiết về bảo hiểm xã hội bắt buộc từ năm 2016.

• Nghị định số 143/2018/NĐ-CP: Quy định việc tham gia BHXH của lao động nước ngoài.

Việc ban hành nghị định mới nhằm hệ thống hóa, loại bỏ sự chồng chéo, đồng thời cập nhật những vấn đề phát sinh từ thực tiễn hơn 10 năm áp dụng.

Những điểm mới nổi bật trong Nghị định 158/2025/NĐ-CP

So với các nghị định trước, Nghị định 158/2025/NĐ-CP mang đến nhiều thay đổi quan trọng, đặc biệt liên quan đến quy định mới về đóng BHXH bắt buộc 2025. Những điều chỉnh này không chỉ mở rộng phạm vi đối tượng tham gia, đổi mới cơ chế tính đóng và điều kiện hưởng, mà còn đưa ra cách xử lý rõ ràng hơn cho các tình huống phát sinh trong thực tế. Đây là bước tiến nhằm mở rộng diện bao phủ của bảo hiểm xã hội bắt buộc, đồng thời tăng cường tính minh bạch, linh hoạt và phù hợp với thị trường lao động hiện nay.

Đối tượng tham gia BHXH bắt buộc 2025

Một trong những thay đổi quan trọng là việc bổ sung chủ hộ kinh doanh vào diện phải tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc. Đồng thời, nghị định cũng quy định cụ thể cách xử lý trong trường hợp một cá nhân thuộc nhiều đối tượng khác nhau, bảo đảm không bỏ sót hoặc trùng lặp quyền lợi. Điều này cho thấy phạm vi bao phủ của quy định mới về đóng BHXH bắt buộc 2025 ngày càng rộng hơn, tiến tới công bằng an sinh cho mọi nhóm lao động.

Mức tham chiếu trong BHXH

Khái niệm mức tham chiếu được đưa vào lần đầu tiên, thay thế cho mức lương cơ sở trong một số trường hợp tính đóng và hưởng bảo hiểm xã hội. Điều này phản ánh định hướng tách bạch chính sách tiền lương của khu vực công với hệ thống an sinh, đồng thời linh hoạt hơn trong việc điều chỉnh mức hưởng.

Cách tính tiền lương đóng BHXH

Điều 7 của nghị định quy định chi tiết về tiền lương làm căn cứ đóng BHXH:

• Cho phép tính lương theo giờ, ngày, tuần thay vì chỉ theo tháng như trước đây.

• Quy định rõ ràng cơ chế quy đổi lương bằng ngoại tệ sang đồng Việt Nam, dựa trên tỷ giá của 4 ngân hàng thương mại nhà nước.

Điểm mới này giúp khắc phục vướng mắc trong bối cảnh ngày càng nhiều hợp đồng lao động theo thời vụ và lao động nước ngoài có thu nhập bằng ngoại tệ.

Truy thu, truy đóng BHXH bắt buộc

Điều 8 lần đầu tiên quy định chi tiết các trường hợp phải truy thu, cách tính số tiền truy thu và trách nhiệm của doanh nghiệp. Đây là bước tiến quan trọng nhằm bảo đảm thực thi quy định mới về đóng BHXH bắt buộc 2025 một cách minh bạch, giảm tranh chấp và buộc người sử dụng lao động tuân thủ nghiêm nghĩa vụ đóng bảo hiểm.

Điều kiện hưởng lương hưu theo Nghị định 158/2025

Ngoài các điều kiện chung về tuổi và thời gian đóng, nghị định bổ sung quy định đối với người bị tước danh hiệu quân nhân, công an nhân dân. Những trường hợp này sẽ thực hiện theo quy định chung của Luật Bảo hiểm xã hội, đảm bảo sự thống nhất trong hệ thống pháp luật.

Hưởng BHXH một lần 2025

Điều 14 quy định chi tiết điều kiện hưởng BHXH một lần, đặc biệt với người lao động có thời gian đóng trước ngày 01/7/2025. Quy định này vừa đáp ứng nhu cầu trước mắt của người lao động, vừa phù hợp với mục tiêu dài hạn của quy định mới về đóng BHXH bắt buộc 2025 trong việc bảo đảm an sinh xã hội.

Chế độ hưu trí và tử tuất mới

Nghị định quy định cụ thể đối với người vừa có thời gian tham gia BHXH bắt buộc, vừa có thời gian tham gia BHXH tự nguyện. Cách tính lương hưu, mức trợ cấp một lần, cũng như chế độ tử tuất được làm rõ. Ngoài ra, còn có cơ chế bảo đảm quyền lợi cho người lao động trong trường hợp doanh nghiệp mất khả năng đóng bảo hiểm.

Lao động nước ngoài tham gia BHXH 2025

Điều 18 và các điều liên quan quy định việc tạm dừng, chấm dứt hoặc tiếp tục hưởng chế độ hưu trí, trợ cấp BHXH hằng tháng đối với lao động nước ngoài. Điều này có tác động lớn đến cộng đồng chuyên gia và lao động kỹ thuật cao đang làm việc lâu dài tại Việt Nam.

Những thay đổi quan trọng so với quy định cũ

So sánh đối tượng tham gia BHXH bắt buộc

Một trong những điểm nhấn của Nghị định 158/2025/NĐ-CP là việc mở rộng phạm vi áp dụng.

Thay đổi về điều kiện hưởng chế độ hưu trí

Quy định mới có sự điều chỉnh quan trọng nhằm đồng bộ với Luật Bảo hiểm xã hội và giải quyết các trường hợp đặc thù.

Quy định về phụ cấp khu vực và thời gian công tác trước 1995

Các vướng mắc trong việc tính phụ cấp và xác nhận thời gian công tác trước đây được làm rõ trong nghị định mới.

Việc bỏ quy định chuyển tiếp giúp hệ thống gọn nhẹ hơn, đồng thời tập trung toàn bộ vào quy định mới về đóng BHXH bắt buộc 2025 có hiệu lực từ ngày 01/7/2025.

Những quy định bị gỡ bỏ hoặc thay thế

Hồ sơ, thủ tục hưởng chế độ BHXH

Nếu như Nghị định 115/2015/NĐ-CP từng quy định chi tiết về hồ sơ, thủ tục cho từng chế độ bảo hiểm xã hội, thì Nghị định 158/2025/NĐ-CP đã lược bỏ phần này. Thay vì giữ cứng trong văn bản pháp luật, trách nhiệm hướng dẫn được giao cho Bảo hiểm xã hội Việt Nam ban hành mẫu biểu và quy trình thực hiện.

Cách tiếp cận này giúp hệ thống linh hoạt hơn, dễ dàng điều chỉnh theo thực tiễn quản lý và giảm bớt gánh nặng thủ tục cho người lao động cũng như doanh nghiệp.

Quy định chuyển tiếp trước năm 2016

Các điều khoản liên quan đến chế độ hưu trí và trợ cấp đã được giải quyết trước ngày 01/01/2016 nay không còn được duy trì. Việc bỏ quy định chuyển tiếp phản ánh thực tế rằng nhóm đối tượng này đã ổn định quyền lợi, không cần tiếp tục điều chỉnh. Thay đổi này góp phần đơn giản hóa hệ thống pháp luật, đồng thời đảm bảo nghị định mới tập trung vào các quy định áp dụng từ ngày 01/7/2025 trở đi.

Tác động thực tiễn của quy định mới về đóng BHXH bắt buộc 2025

Đối với người lao động

Nghị định 158/2025/NĐ-CP mở rộng diện tham gia, trong đó có cả chủ hộ kinh doanh và người làm việc thời vụ, giúp quyền lợi của người lao động được bảo đảm toàn diện hơn. Điều này góp phần thu hẹp khoảng trống an sinh, đảm bảo sự công bằng giữa các nhóm lao động.

Tuy nhiên, việc áp dụng các khái niệm mới như mức tham chiếu hay quy định về hưởng BHXH một lần 2025 đòi hỏi người lao động phải chủ động tìm hiểu. Nếu không nắm rõ, nguy cơ gặp rủi ro trong quá trình hưởng chế độ là có thật.

Đối với doanh nghiệp

Các quy định mới giúp nghĩa vụ của doanh nghiệp trở nên minh bạch và cụ thể hơn, đặc biệt là:

• Cơ chế truy thu, truy đóng BHXH bắt buộc (Điều 8)

• Quy định về tiền lương làm căn cứ đóng, bao gồm lương theo giờ, ngày, tuần và lương trả bằng ngoại tệ

Doanh nghiệp cần chuẩn bị nguồn lực phù hợp để đáp ứng quy định mới về đóng BHXH bắt buộc 2025, tránh rủi ro pháp lý và tài chính, đồng thời hạn chế tình trạng nợ đọng có thể dẫn tới chế tài xử phạt nghiêm khắc hơn trong tương lai.

Đối với lao động nước ngoài

Lần đầu tiên, nghị định mới quy định rõ ràng về việc tạm dừng, chấm dứt hoặc tiếp tục hưởng lương hưu và trợ cấp BHXH hàng tháng đối với lao động nước ngoài. Điều này thể hiện nguyên tắc bình đẳng trong tiếp cận chế độ an sinh giữa lao động Việt Nam và lao động quốc tế.

Tác động thực tiễn không chỉ ở việc đảm bảo quyền lợi, mà còn tạo niềm tin để lao động nước ngoài yên tâm gắn bó lâu dài với thị trường lao động Việt Nam. Đồng thời, đây cũng là yếu tố mà các chuyên gia và nhà quản lý cần cân nhắc khi hoạch định chính sách nhân sự quốc tế.

Kết luận

Nghị định 158/2025/NĐ-CP là bước hoàn thiện quan trọng trong hệ thống pháp luật về bảo hiểm xã hội, với nhiều thay đổi liên quan đến đối tượng tham gia, mức đóng, chế độ hưởng và trách nhiệm của doanh nghiệp. Văn bản này không chỉ góp phần bảo đảm quyền lợi cho người lao động mà còn tạo sự minh bạch trong công tác quản lý.

Trong bối cảnh chính sách liên tục thay đổi, việc nắm chắc quy định mới về đóng BHXH bắt buộc 2025 giúp doanh nghiệp chủ động về kế hoạch nhân sự và tài chính, đồng thời bảo vệ lợi ích an sinh lâu dài của người lao động. Đây là yếu tố then chốt để cả hai phía từ người sử dụng lao động và người lao động và cùng thích ứng bền vững trong môi trường hội nhập.

MAN – Master Accountant Network luôn sẵn sàng đồng hành cùng doanh nghiệp trong việc cập nhật và áp dụng đúng các quy định mới về BHXH. Với đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm, MAN cung cấp giải pháp kế toán – tài chính toàn diện, giúp doanh nghiệp không chỉ tuân thủ pháp luật mà còn tối ưu hiệu quả quản trị.

Thông tin liên hệ MAN – Master Accountant Network

• Địa chỉ: Số 19A, đường 43, phường Tân Thuận,
  TP. Hồ Chí Minh
• Mobile / Zalo: 0903 963 163 – 0903 428 622
• Email: man@man.net.vn

Ban biên tập MAN – Master Accountant Network