Khi nào doanh nghiệp nên nâng cấp từ dịch vụ kế toán và kiểm toán?

Dịch vụ kế toán và kiểm toán đóng vai trò quan trọng trong hệ thống quản trị tài chính của mỗi doanh nghiệp. Tuy vậy, không phải lúc nào doanh nghiệp cũng cần triển khai đồng thời cả hai hình thức dịch vụ này. Trong nhiều giai đoạn, việc chỉ sử dụng dịch vụ kế toán là đủ để đáp ứng yêu cầu quản lý và tuân thủ thuế. Nhưng khi doanh nghiệp mở rộng quy mô, gia tăng trách nhiệm pháp lý hoặc chuyển hướng chiến lược, nhu cầu kiểm toán độc lập trở nên rõ ràng hơn để thể hiện tính minh bạch và chuẩn bị cho các bước phát triển như gọi vốn, niêm yết hoặc hợp tác quốc tế. Vậy đâu là thời điểm thích hợp để nâng cấp? Bài viết này sẽ giúp bạn nhận diện những giai đoạn quan trọng nhất cần cân nhắc.

Dịch vụ kế toán và kiểm toán: Hiểu đúng để chọn đúng

Dịch vụ kế toán và kiểm toán là hai khái niệm quen thuộc trong vận hành doanh nghiệp. Trong đó, dịch vụ kế toán thiên về ghi chép, tổng hợp, lập báo cáo tài chính, còn dịch vụ kiểm toán là quá trình đánh giá tính trung thực và hợp lý của các báo cáo tài chính đó theo chuẩn mực kiểm toán. Nâng cấp từ kế toán sang kiểm toán là một bước tiến quan trọng trong vòng đời doanh nghiệp – phản ánh sự trưởng thành, minh bạch và sẵn sàng mở rộng quy mô, tiếp cận các thị trường và nguồn vốn lớn hơn.

Theo thống kê từ Tổng cục Thuế, tính đến cuối năm 2024 có hơn 870.000 doanh nghiệp hoạt động tại Việt Nam, trong đó chỉ khoảng 15% có báo cáo kiểm toán. Điều này cho thấy vẫn còn một khoảng trống lớn giữa nhu cầu minh bạch tài chính và thực hành kiểm toán thực tế. Với những doanh nghiệp đang trên đà tăng trưởng, việc nhận biết thời điểm cần thiết để chuyển đổi dịch vụ là một yếu tố sống còn.

5 giai đoạn phát triển doanh nghiệp cần cân nhắc nâng cấp dịch vụ kế toán sang dịch vụ kiểm toán

Doanh nghiệp bước vào giai đoạn tăng trưởng hoặc kêu gọi vốn đầu tư

Giai đoạn tăng trưởng là thời điểm doanh nghiệp có nhu cầu tiếp cận nguồn vốn bên ngoài, mở rộng thị trường hoặc phát triển sản phẩm mới. Trong quá trình gọi vốn từ nhà đầu tư cá nhân, quỹ đầu tư, hoặc chuẩn bị cho IPO, việc chỉ sử dụng dịch vụ kế toán không còn đáp ứng đủ yêu cầu. Các nhà đầu tư thường yêu cầu báo cáo tài chính đã được kiểm toán độc lập để làm cơ sở đánh giá tính minh bạch và khả năng sinh lời của doanh nghiệp.

Một báo cáo tài chính kiểm toán không chỉ là yếu tố bắt buộc trong hồ sơ kêu gọi vốn mà còn giúp doanh nghiệp cải thiện uy tín, tăng niềm tin từ bên thứ ba. Đây là thời điểm doanh nghiệp nên xem xét nâng cấp dịch vụ kế toán sang kiểm toán.

Doanh nghiệp vượt ngưỡng vừa và nhỏ, chịu sự giám sát chặt chẽ hơn từ cơ quan quản lý

Theo Luật Doanh nghiệp 2020, doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa được hưởng nhiều chính sách ưu đãi, trong đó có sự đơn giản hóa về nghĩa vụ kế toán, báo cáo. Tuy nhiên, khi doanh nghiệp mở rộng quy mô, vượt ngưỡng về doanh thu, tổng tài sản hoặc lao động, các nghĩa vụ bắt buộc sẽ phát sinh.

Cụ thể, theo Thông tư 132/2018/TT-BTC và Thông tư 200/2014/TT-BTC, doanh nghiệp có tổng doanh thu trên 200 tỷ đồng hoặc tổng tài sản trên 100 tỷ đồng có thể phải lập báo cáo tài chính kiểm toán nếu thuộc nhóm chịu sự giám sát như doanh nghiệp nhà nước, công ty cổ phần đại chúng hoặc tổ chức tín dụng.

Đây là thời điểm doanh nghiệp không thể chỉ dựa vào kế toán nội bộ hoặc dịch vụ kế toán thông thường, mà cần đến dịch vụ kiểm toán độc lập để đảm bảo tuân thủ pháp luật và giảm thiểu rủi ro pháp lý.

Doanh nghiệp có giao dịch liên kết hoặc hoạt động xuyên biên giới

Đối với doanh nghiệp có phát sinh giao dịch liên kết hoặc là thành viên trong tập đoàn đa quốc gia, nhu cầu kiểm toán phát sinh từ yêu cầu về minh bạch và tuân thủ nghĩa vụ thuế quốc tế. Theo Nghị định 132/2020/NĐ-CP, doanh nghiệp có giao dịch liên kết phải kê khai hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết và có thể phải cung cấp báo cáo tài chính đã được kiểm toán.

Ngoài ra, để đảm bảo tránh rủi ro liên quan đến chuyển giá, nhiều doanh nghiệp tự nguyện kiểm toán báo cáo tài chính như một cách để thể hiện tính hợp pháp, khách quan và minh bạch trước cơ quan thuế cũng như các đối tác quốc tế. Đây là dấu hiệu rõ ràng cho thấy sự cần thiết của việc chuyển từ dịch vụ kế toán sang dịch vụ kiểm toán.

Xem thêm bài viết: Nghị định 132 giao dịch liên kết: Những quy định mới và tác động đối với doanh nghiệp

Doanh nghiệp có dòng tiền ngân sách, vốn nhà nước hoặc tài trợ ODA

Doanh nghiệp có sử dụng vốn nhà nước, vốn vay ODA, vốn tài trợ không hoàn lại hay vốn từ các chương trình hỗ trợ quốc tế đều phải thực hiện kiểm toán theo quy định của Luật Kiểm toán độc lập 67/2011/QH12 và các văn bản hướng dẫn thi hành. Điều 37 của luật này quy định rõ các trường hợp bắt buộc phải kiểm toán, bao gồm doanh nghiệp nhà nước, tổ chức tài chính, bảo hiểm, ngân hàng, tổ chức có vốn đầu tư công trên 30%.

Ngoài ra, theo Thông tư 200/2015/TT-BTC và CMKT 700, việc thực hiện kiểm toán không chỉ đảm bảo tuân thủ nghĩa vụ pháp lý mà còn là công cụ để đảm bảo quản lý hiệu quả và minh bạch nguồn vốn được sử dụng.

Doanh nghiệp chuẩn bị niêm yết, sáp nhập hoặc mua bán

Trong các thương vụ M&A, bên mua thường yêu cầu doanh nghiệp mục tiêu phải có báo cáo tài chính đã kiểm toán tối thiểu 2 năm gần nhất. Điều này giúp họ đánh giá chính xác năng lực tài chính, khả năng sinh lời và các rủi ro tiềm ẩn của doanh nghiệp mục tiêu.

Đối với doanh nghiệp chuẩn bị niêm yết trên sàn chứng khoán, kiểm toán là điều kiện bắt buộc trong hồ sơ công bố thông tin theo quy định của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Đây là giai đoạn mà việc sử dụng dịch vụ kiểm toán không còn là lựa chọn mà là nghĩa vụ bắt buộc.

Như vậy, kiểm toán không thay thế kế toán mà đóng vai trò như một bước tiến cao hơn trong quản trị tài chính doanh nghiệp. Việc triển khai kiểm toán song song với kế toán giúp doanh nghiệp vừa đảm bảo tuân thủ quy định pháp lý, vừa nâng cao khả năng tiếp cận vốn, kiểm soát rủi ro và xây dựng lòng tin với nhà đầu tư. Đây chính là nền tảng cho một hệ thống tài chính chuyên nghiệp, minh bạch và sẵn sàng mở rộng quy mô bền vững.

Căn cứ pháp lý xác định khi nào cần nâng cấp sang kiểm toán

Việc xác định thời điểm cần kiểm toán cần dựa vào các quy định pháp luật hiện hành, đồng thời kết hợp với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp. Nếu bạn chưa rõ đơn vị mình nên sử dụng dịch vụ kế toán hay dịch vụ kiểm toán, có thể tham khảo căn cứ pháp lý sau để đưa ra quyết định đúng:

Hướng dẫn chuyển đổi từ kế toán sang kiểm toán: Quy trình và lưu ý

Việc chuyển đổi từ kế toán nội bộ hoặc dịch vụ kế toán sang kiểm toán độc lập cần thực hiện có kế hoạch. Doanh nghiệp nên bắt đầu bằng:

• Rà soát toàn bộ hồ sơ kế toán, kiểm tra tính đầy đủ, logic của các nghiệp vụ.
• Chuẩn hóa quy trình kế toán theo chuẩn VAS hoặc IFRS nếu có định hướng quốc tế.
• Lựa chọn đơn vị kiểm toán đủ điều kiện hành nghề theo danh sách được Bộ Tài chính công bố.
• Tổ chức đào tạo nội bộ để nhân sự kế toán phối hợp hiệu quả với kiểm toán viên.

Nếu doanh nghiệp của bạn đang sử dụng dịch vụ kế toán và cân nhắc chuyển đổi, có thể tham khảo thêm dịch vụ kiểm toán phù hợp để chọn đúng mô hình hỗ trợ tăng trưởng tài chính. Ngoài ra, để tra cứu các chính sách, văn bản pháp lý cập nhật mới nhất, bạn có thể truy cập LuatVietnam.net.

Câu hỏi thường gặp

Kết luận

Việc nâng cấp từ dịch vụ kế toán sang kiểm toán không chỉ là yêu cầu pháp lý trong một số trường hợp, mà còn là lựa chọn mang tính chiến lược. Trong bối cảnh môi trường kinh doanh ngày càng đòi hỏi tính minh bạch, việc chủ động kiểm toán sớm sẽ giúp doanh nghiệp tăng tính tin cậy với nhà đầu tư, cơ quan thuế, đối tác và cả thị trường quốc tế.

Thay vì chờ đợi đến thời điểm bắt buộc, doanh nghiệp nên xác định kiểm toán như một phần không thể thiếu trong hệ thống quản trị tài chính hiện đại. Đây chính là cách thể hiện sự sẵn sàng cho tăng trưởng, mở rộng quy mô và bảo vệ uy tín bền vững trên thương trường.

Bạn đang cân nhắc thời điểm phù hợp để triển khai kiểm toán? Hãy để đội ngũ chuyên gia của MAN – Master Accountant Network đồng hành cùng bạn từ bước rà soát hồ sơ đến hoàn thiện báo cáo tài chính kiểm toán minh bạch và chuẩn mực. Liên hệ ngay để được tư vấn giải pháp kiểm toán phù hợp với từng giai đoạn phát triển của doanh nghiệp.