Hậu quả không kê khai giao dịch liên kết: Doanh nghiệp phải đối mặt với những gì?

Hậu quả không kê khai giao dịch liên kết là một trong những rủi ro pháp lý phổ biến nhất với doanh nghiệp có giao dịch nội bộ. Việc không khai báo hoặc khai sai thông tin có thể dẫn đến các khoản truy thu thuế lớn, phạt hành chính và thậm chí là trách nhiệm hình sự. Trong bối cảnh kiểm soát chuyển giá ngày càng chặt, việc tuân thủ đúng quy định về giao dịch liên kết là yêu cầu bắt buộc.

Hậu quả không kê khai giao dịch liên kết theo quy định pháp luật

Theo quy định tại Điều 42 Luật Quản lý thuế số 38/2019/QH14, bất kỳ doanh nghiệp nào có phát sinh giao dịch với bên liên kết đều có nghĩa vụ kê khai và xác định giá giao dịch theo nguyên tắc độc lập. Đây không chỉ là thủ tục hành chính, mà còn là cơ sở để cơ quan thuế đánh giá tính minh bạch và trung thực trong hoạt động tài chính nội bộ. Nếu doanh nghiệp không thực hiện hoặc kê khai không đúng, không đầy đủ, hành vi này sẽ bị xem là vi phạm pháp luật thuế và có thể bị xử lý nghiêm theo quy định hiện hành.

Căn cứ tại Nghị định 125/2020/NĐ-CP về hậu quả không kê khai giao dịch liên kết

Để xử lý hành vi vi phạm nghĩa vụ kê khai giao dịch liên kết, Chính phủ đã ban hành Nghị định 125/2020/NĐ-CP với các chế tài cụ thể. Đây là văn bản pháp lý mang tính răn đe cao, quy định rõ mức xử phạt tương ứng với từng hành vi sai phạm, đồng thời yêu cầu doanh nghiệp khắc phục hậu quả nhằm đảm bảo tính minh bạch trong quản lý thuế.

Điều 20 Nghị định 125/2020/NĐ-CP quy định rõ mức phạt với các hành vi vi phạm liên quan đến giao dịch liên kết.

Rõ ràng, việc không tuân thủ quy định kê khai giao dịch liên kết không chỉ dẫn đến các mức phạt hành chính đáng kể mà còn tiềm ẩn nguy cơ bị truy thu thuế, điều chỉnh nghĩa vụ tài chính theo hướng bất lợi. Ngoài tổn thất về kinh tế, doanh nghiệp còn bị ảnh hưởng đến uy tín và khả năng tiếp cận các chính sách ưu đãi thuế trong tương lai.

5 hậu quả pháp lý doanh nghiệp phải đối mặt khi không kê khai giao dịch liên kết

Việc không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ kê khai giao dịch liên kết không chỉ là vi phạm hành chính mà còn kéo theo hàng loạt hệ lụy nghiêm trọng về tài chính và pháp lý. Dưới đây là 5 hậu quả phổ biến nhất mà doanh nghiệp có thể phải gánh chịu:

Truy thu thuế và lãi phạt chậm nộp tăng theo thời gian

Một khi bị phát hiện sai phạm, doanh nghiệp sẽ bị truy thu số thuế đã thất thoát do định giá giao dịch sai lệch. Đáng chú ý, theo quy định tại Luật Quản lý thuế, mức phạt chậm nộp được tính lãi suất 0,03%/ngày. Nếu kéo dài trong nhiều năm, số tiền truy thu cộng dồn có thể lên đến hàng tỷ đồng, ảnh hưởng trực tiếp đến dòng tiền và kế hoạch tài chính của doanh nghiệp.

Bị ấn định thuế theo Điều 50 Luật Quản lý thuế

Trong trường hợp doanh nghiệp không cung cấp được thông tin hoặc hồ sơ xác định giá giao dịch, cơ quan thuế sẽ tiến hành ấn định mức thuế phải nộp dựa trên phương pháp so sánh thị trường. Điều này không chỉ khiến nghĩa vụ thuế tăng cao hơn so với việc tự khai, mà còn kéo theo hệ quả là nhiều khoản chi phí có thể không được chấp nhận khi tính thu nhập chịu thuế, gây thiệt hại kép.

Mất quyền hưởng ưu đãi thuế và đầu tư

Các doanh nghiệp đang được hưởng ưu đãi thuế như miễn, giảm thuế TNDN theo diện đầu tư vào khu công nghiệp, lĩnh vực ưu tiên hoặc vùng khó khăn sẽ bị xem xét thu hồi toàn bộ ưu đãi nếu bị xác định có hành vi vi phạm trong giao dịch liên kết. Theo Nghị định 218/2013/NĐ-CP, doanh nghiệp không tuân thủ điều kiện hưởng ưu đãi sẽ không còn đủ điều kiện áp dụng chính sách ưu đãi kể từ thời điểm vi phạm.

Bị xếp loại rủi ro và mở rộng thanh tra nhiều năm tài chính

Doanh nghiệp vi phạm quy định về kê khai giao dịch liên kết thường bị xếp vào nhóm có dấu hiệu rủi ro chuyển giá. Điều này có thể dẫn đến việc bị thanh tra, kiểm tra diện rộng nhiều năm liên tiếp, không chỉ với bản thân doanh nghiệp mà còn với các công ty liên kết trong cùng hệ sinh thái. Điều này làm tăng chi phí quản lý, pháp lý và ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của doanh nghiệp.

Đối mặt với nguy cơ bị xử lý hình sự

Hành vi trốn thuế thông qua việc khai sai hoặc không khai giao dịch liên kết có thể cấu thành tội phạm hình sự theo Điều 200 và 203 Bộ luật Hình sự 2015. Các cá nhân là đại diện theo pháp luật, kế toán trưởng, người ký báo cáo tài chính… có thể bị truy cứu trách nhiệm cá nhân, bị phạt tù hoặc cấm đảm nhiệm chức vụ trong thời gian nhất định. Không ít vụ việc trong những năm gần đây đã bị đưa ra xét xử công khai, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín doanh nghiệp và các bên liên quan.

Hậu quả không kê khai giao dịch liên kết ảnh hưởng đến những doanh nghiệp nào?

Hành vi không kê khai hoặc kê khai sai giao dịch liên kết không tác động đồng đều đến mọi doanh nghiệp, mà đặc biệt nghiêm trọng với một số nhóm sau:

• Các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI), thường xuyên phát sinh giao dịch nội bộ với công ty mẹ hoặc công ty trong tập đoàn, dễ bị nghi ngờ chuyển giá.
• Doanh nghiệp có giao dịch liên kết vượt ngưỡng theo quy định tại Thông tư 45/2021/TT-BTC, như giá trị giao dịch trên 50 tỷ đồng hoặc chi phí vay từ bên liên kết vượt quá ngưỡng 25 tỷ đồng.
• Doanh nghiệp có dấu hiệu lỗ nhiều năm liên tục nhưng vẫn tiếp tục mở rộng sản xuất, đầu tư hoặc có chi phí quản lý bất thường.
• Doanh nghiệp có đối tác liên kết đặt tại các thiên đường thuế hoặc quốc gia có mức thuế thu nhập doanh nghiệp thấp hơn đáng kể so với Việt Nam.

Các doanh nghiệp thuộc các nhóm này thường nằm trong diện kiểm tra trọng điểm của cơ quan thuế. Do đó, nếu xảy ra sai sót trong kê khai giao dịch liên kết, hậu quả pháp lý và tài chính sẽ nghiêm trọng hơn nhiều so với các doanh nghiệp thông thường.

Cách phòng tránh hậu quả không kê khai giao dịch liên kết

Doanh nghiệp có thể giảm thiểu rủi ro pháp lý bằng cách:

• Lập đầy đủ hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết theo hướng dẫn tại Thông tư 45/2021/TT-BTC
• Kê khai đầy đủ biểu mẫu trong hồ sơ quyết toán thuế TNDN (mẫu 01, 02, 03 NĐGDLK)
• Rà soát các chỉ tiêu tài chính có thể gây nghi ngờ như tỷ suất lợi nhuận bất thường, chi phí quản lý tăng vọt
• Hợp tác với đơn vị tư vấn chuyên nghiệp có kinh nghiệm thực tế về giao dịch liên kết

Tham khảo thêm: Dịch vụ giao dịch liên kết là gì?

So sánh quy định Việt Nam và OECD về giao dịch liên kết

Theo hướng dẫn của OECD, các tập đoàn đa quốc gia có nghĩa vụ lập hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết theo 3 cấp độ nhằm minh bạch hóa hoạt động chuyển giá trên toàn cầu. Dưới đây là bảng so sánh các cấp độ hồ sơ theo chuẩn OECD:

Tại Việt Nam, hiện mới bắt buộc lập Local File và trong một số trường hợp là Master File. Tuy nhiên, xu hướng hội nhập thuế toàn cầu đang gia tăng áp lực triển khai đầy đủ cả ba cấp độ. Doanh nghiệp nên chuẩn bị trước các tài liệu theo chuẩn OECD để chủ động thích ứng khi chính sách thuế thay đổi.

Case study điển hình về hậu quả không kê khai giao dịch liên kết

Một trong những ví dụ điển hình cho hậu quả nghiêm trọng của việc không kê khai giao dịch liên kết xảy ra vào cuối năm 2022, tại một doanh nghiệp FDI chuyên sản xuất linh kiện điện tử đặt trong Khu công nghệ cao TP.HCM. Do không lập đầy đủ hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết (Local File), doanh nghiệp này bị cơ quan thuế tiến hành ấn định thuế thu nhập doanh nghiệp theo phương pháp so sánh. Kết quả, số thuế bị truy thu lên đến gần 40 tỷ đồng, kèm theo khoản phạt chậm nộp gần 8 tỷ đồng tính theo mức 0,03%/ngày.

Vụ việc nhanh chóng được công bố trong ngành như một hồi chuông cảnh báo, buộc nhiều doanh nghiệp cùng lĩnh vực phải nghiêm túc rà soát lại toàn bộ hệ thống kê khai giao dịch nội bộ, đặc biệt trong bối cảnh các quy định về chuyển giá ngày càng được siết chặt và thanh tra thuế diễn ra thường xuyên hơn.

Hỏi đáp về hậu quả không kê khai giao dịch liên kết

Kết luận

Hậu quả không kê khai giao dịch liên kết không chỉ dừng lại ở các khoản phạt hành chính, mà còn có thể khiến doanh nghiệp đối mặt với truy thu thuế hàng chục tỷ đồng, bị loại chi phí hợp lý, thậm chí mất quyền ưu đãi thuế và chịu trách nhiệm hình sự. Những rủi ro này hoàn toàn có thể phòng tránh nếu doanh nghiệp chủ động xây dựng hệ thống kê khai minh bạch và tuân thủ chuẩn mực xác định giá giao dịch theo đúng quy định pháp luật.

Trong bối cảnh xu hướng siết chặt chống chuyển giá ngày càng rõ nét, việc hợp tác với đơn vị chuyên môn như dịch vụ giao dịch liên kết của MAN sẽ giúp doanh nghiệp không chỉ giảm thiểu rủi ro pháp lý mà còn chủ động chuẩn bị cho các thay đổi chính sách thuế toàn cầu trong tương lai.

Nếu doanh nghiệp bạn đang cần rà soát hoặc lập hồ sơ giao dịch liên kết, hãy liên hệ ngay với đội ngũ chuyên gia tại MAN – Master Accountant Network để được tư vấn cụ thể, đúng quy định và tối ưu chi phí thuế.

Nguồn tham khảo thêm: luatvietnam.net – Cập nhật pháp luật