Báo cáo Tài Chính kiểm toán quyết định sống còn của Doanh nghiệp

Báo cáo tài chính kiểm toán là nền tảng quan trọng khẳng định tính minh bạch, uy tín và sức khỏe tài chính thực sự của doanh nghiệp trong kỷ nguyên 2025. Không chỉ là yêu cầu tuân thủ pháp lý, báo cáo tài chính kiểm toán còn là công cụ chiến lược giúp doanh nghiệp xây dựng chuyên môn, củng cố thẩm quyền và tạo dựng niềm tin với nhà đầu tư, ngân hàng và cơ quan quản lý. Bài viết này sẽ phân tích sâu các chuẩn mực kiểm toán mới nhất 2025, đồng thời chia sẻ case study thực tế nhằm khẳng định và làm rõ giá trị được thể hiện trong từng báo cáo tài chính kiểm toán.

Báo cáo Tài chính kiểm toán là gì?

Báo cáo tài chính kiểm toán là Báo cáo tài chính (BCTC) của một doanh nghiệp đã được kiểm tra, xác nhận bởi một tổ chức kiểm toán độc lập và có đủ thẩm quyền. Mục đích cao nhất của quy trình này là cung cấp sự đảm bảo hợp lý rằng các thông tin trình bày trên báo cáo không chứa đựng các sai sót trọng yếu.

Theo Chuẩn mực (VSA, ISA): Theo Chuẩn mực Kiểm toán Việt Nam (VSA) số 200 và Chuẩn mực Kiểm toán Quốc tế (ISA), mục tiêu của kiểm toán là nâng cao mức độ tin cậy của người sử dụng đối với báo cáo tài chính kiểm toán. Mức độ tin cậy này được thể hiện qua ý kiến của kiểm toán viên về việc liệu BCTC có được lập và trình bày trung thực, hợp lý trên các khía cạnh trọng yếu, phù hợp với khuôn khổ về lập và trình bày BCTC được áp dụng hay không.
Khác biệt cốt lõi giữa BCTC nội bộ và báo cáo tài chính kiểm toán là sự tham gia của bên thứ ba độc lập, chuyên nghiệp.

Hiểu được báo cáo tài chính kiểm toán là gì mới thấy rõ vì sao bản Báo cáo giữ vai trò pháp lý và kinh doanh then chốt trong quản trị doanh nghiệp hiện nay.

Tầm quan trọng pháp lý và kinh doanh

Vai trò của Báo cáo tài chính kiểm toán vượt xa yêu cầu tuân thủ pháp luật, trở thành nền tảng quyết định trong kinh doanh.

Đối với Nhà đầu tư và Ngân hàng

Đối với Nhà đầu tư và Ngân hàng, Báo cáo tài chính kiểm toán đóng vai trò như một công cụ đánh giá độ tin cậy và năng lực tài chính của doanh nghiệp, thể hiện qua các khía cạnh sau:

Cơ sở cấp vốn: Ngân hàng luôn yêu cầu Báo cáo tài chính kiểm toán khi thẩm định hồ sơ vay vốn lớn, vì nó giảm thiểu rủi ro thông tin bất cân xứng.
Quyết định đầu tư: Nhà đầu tư chỉ tin tưởng vào các thông tin đã được kiểm toán để phân tích hiệu suất và định giá cổ phiếu, giúp tăng khả năng huy động vốn của doanh nghiệp. Một báo cáo tài chính kiểm toán toàn phần là tín hiệu mạnh mẽ về sức khỏe tài chính.

Đối với Cơ quan Nhà nước

Đối với cơ quan nhà nước, báo cáo tài chính kiểm toán là căn cứ quan trọng để đánh giá mức độ tuân thủ pháp luật và năng lực tài chính của doanh nghiệp, thể hiện rõ qua các khía cạnh sau:

Tuân thủ pháp luật: Việc nộp Báo cáo tài chính kiểm toán là yêu cầu bắt buộc đối với các công ty đại chúng, các tổ chức có lợi ích công chúng, và các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài theo Luật Kế toán và các Nghị định liên quan.
Phục vụ Đấu thầu: Trong nhiều gói thầu lớn, đặc biệt là đấu thầu quốc tế, Báo cáo tài chính kiểm toán là tài liệu không thể thiếu để chứng minh năng lực tài chính của nhà thầu.

Đối với Quản trị nội bộ

Quá trình kiểm toán giúp doanh nghiệp tự đánh giá lại quy trình kiểm soát nội bộ, phát hiện các điểm yếu trong hệ thống kế toán, từ đó đưa ra các kiến nghị cải tiến, nâng cao hiệu quả quản trị.

Các loại Ý kiến trong Báo cáo Tài Chính kiểm toán: Thước đo chuyên môn và uy tín

Các loại Ý kiến kiểm toán viên trong Báo cáo tài chính kiểm toán theo chuẩn mực mới nhất

Yếu tố quan trọng nhất của Báo cáo tài chính kiểm toán là Ý kiến Kiểm toán, vì nó trực tiếp thể hiện mức độ chuyên môn và Thẩm quyền của kiểm toán viên. Dưới đây là 4 loại Ý kiến kiểm toán, chi tiết:

Ý kiến chấp nhận toàn phần

Đây là ý kiến mong muốn nhất, khẳng định rằng Báo cáo tài chính kiểm toán đã được lập và trình bày trung thực, hợp lý trên các khía cạnh trọng yếu, phù hợp với chuẩn mực kế toán hiện hành. Điều này tạo niềm tin tuyệt đối cho người sử dụng Báo cáo tài chính.

Ý kiến kiểm toán Ngoại trừ

Kiểm toán viên đưa ra ý kiến này khi phát hiện có sai sót trọng yếu hoặc giới hạn phạm vi kiểm toán, nhưng các vấn đề này không lan tỏa đến toàn bộ Báo cáo tài chính kiểm toán.

Ví dụ: Không thể xác minh được giá trị hàng tồn kho tại một chi nhánh.

Ý kiến kiểm toán Trái ngược

Đây là ý kiến nghiêm trọng, cho thấy Báo cáo tài chính kiểm toán chứa đựng sai sót trọng yếu và lan tỏa (ảnh hưởng đến nhiều chỉ tiêu quan trọng). Ý kiến này cảnh báo mạnh mẽ rằng BCTC không phản ánh trung thực tình hình tài chính của doanh nghiệp và có thể gây hậu quả pháp lý nghiêm trọng.

Từ chối đưa ra Ý kiến

Kiểm toán viên không thể thu thập đủ bằng chứng kiểm toán thích hợp, hoặc giới hạn phạm vi là quá lớn và lan tỏa đến mức không thể hình thành ý kiến về toàn bộ báo cáo tài chính kiểm toán. Điều này thường xảy ra khi công ty không hợp tác hoặc hồ sơ kế toán quá yếu kém.

Để tránh tình huống kiểm toán viên từ chối đưa ra ý kiến và đảm bảo Báo cáo được đánh giá minh bạch, doanh nghiệp có thể tham khảo dịch vụ kiểm toán Báo cáo tài chính

Các Chuẩn mực Kiểm toán cần biết

Sự am hiểu và tuân thủ các Chuẩn mực Quốc tế và Việt Nam là cốt lõi trong việc thực hiện Báo cáo tài chính kiểm toán.

VSA 700 (Hình thành Ý kiến): Quy định cách kiểm toán viên hình thành ý kiến và nội dung của Báo cáo kiểm toán.
VSA 500 (Bằng chứng Kiểm toán): Đảm bảo kiểm toán viên thu thập đủ bằng chứng thích hợp để hỗ trợ cho ý kiến của mình.
ISA 315 (Xác định và đánh giá rủi ro): Đòi hỏi kiểm toán viên phải có chuyên môn để đánh giá môi trường kinh doanh và các rủi ro liên quan đến Báo cáo tài chính kiểm toán

Sau khi tìm hiểu các Chuẩn mực kiểm toán hiện hành, vậy những doanh nghiệp nào cần hoặc bắt buộc phải thực hiện Báo cáo tài chính kiểm toán? Cùng MAN – Master Accountant Network tìm hiểu chi tiết đối tượng phải thực hiện Báo cáo theo quy định mới nhất.

Doanh nghiệp nào bắt buộc phải thực hiện Báo cáo tài chính kiểm toán

Theo quy định của Luật Kế toán, Nghị định 41/2018/NĐ-CP và Thông tư 200/2014/TT-BTC, các doanh nghiệp sau bắt buộc phải lập và nộp báo cáo tài chính kiểm toán hàng năm:

**Bảng:** Doanh nghiệp bắt buộc phải thực hiện Báo cáo tài chính kiểm toán
Nhóm doanh nghiệp	Đối tượng cụ thể
Doanh nghiệp có lợi ích công chúng	Công ty đại chúng (niêm yết hoặc chưa niêm yết) Tổ chức tín dụng, Ngân hàng Công ty bảo hiểm, công ty chứng khoán và Quỹ đầu tư
Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI)	Doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài Doanh nghiệp liên doanh Công ty con của Tập đoàn
Doanh nghiệp Nhà nước hoặc có vốn Nhà nước chi phối	Doanh nghiệp Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ
Doanh nghiệp có yêu cầu đặc thù (đấu thầu, vay vốn, huy động vốn)	Doanh nghiệp chuẩn bị niêm yết hoặc phát hành cổ phiếu, trái phiếu Doanh nghiệp tham gia đấu thầu, vay vốn ngân hàng, dự án đầu tư lớn

Từ bảng trên có thể thấy, nghĩa vụ kiểm toán báo cáo tài chính không chỉ giới hạn trong một nhóm doanh nghiệp cụ thể mà trải dài theo mức độ ảnh hưởng, quy mô và nguồn vốn. Việc xác định đúng đối tượng giúp doanh nghiệp chủ động tuân thủ quy định, tránh rủi ro pháp lý và đồng thời khẳng định tính minh bạch trong quản trị tài chính.

Với các doanh nghiệp đang chuẩn bị kiểm toán hoặc cần tư vấn về nghĩa vụ kiểm toán Báo cáo tài chính, có thể tham khảo dịch vụ kiểm toán chuyên nghiệp để được hỗ trợ trọn gói, tuân thủ và hiệu quả.

Case study thực tiễn

Để minh họa rõ hơn vai trò và tầm quan trọng của báo cáo kiểm toán tài chính, dưới đây là một số case study thực tiễn cho thấy tác động trực tiếp của chất lượng kiểm toán đến tính minh bạch, niềm tin nhà đầu tư và sự bền vững của doanh nghiệp.

Case study 1: Wirecard khi Ý kiến kiểm toán không đủ để ngăn vụ vỡ nợ lớn

Ngày 18/6/2020, Wirecard thừa nhận rằng khoản tiền 2 tỷ USD mà công ty ký quỹ là “không tồn tại”. CEO Markus Braun của công ty phải từ chức và bị bắt. Ngày 25/6, công ty nộp đơn xin phá sản vì đàm phán thất bại với các chủ nợ. Đối diện với sức ép dư luận, Wirecard không thể giải thích cho lỗ hổng 2,1 tỷ USD xuất hiện trong bảng cân đối kế toán của mình. Bằng vị thế của mình, “ông trùm tài chính” Markus Braun (CEO Wirecard) đã thực hiện khai khống cho Wirecard 2,1 tỷ USD. Như vậy, để thu hút thêm các nhà đầu tư và khách hàng, ông đã thổi phồng tài sản và doanh thu của công ty thông qua các giao dịch giả với cái gọi là bên “mua thứ ba” để tạo nên vỏ bọc một công ty vững mạnh về tài chính.

“Bên mua thứ ba” mà Wirecard khai khống chính là hai ngân hàng ở Philippines. Ngoài việc phủ nhận hợp tác với Wirecard, hai ngân hàng ở Philippines cũng cáo buộc công ty này sử dụng tên tuổi của mình để che đậy hành vi gian dối trong kinh doanh. Thế nhưng trước khi bị bắt, Braun vẫn còn cho rằng những bê bối trên chỉ là do công ty của ông đang bị kẻ xấu lừa đảo. Chỉ cho đến ngày 22/6, khi Braun sa lưới, Wirecard đã phải thừa nhận số tiền trên có thể không tồn tại và rút lại báo cáo tài chính năm 2019 và quý I/2020.

Nguồn: Financial Times

Case study 2: Luckin Coffee – gian lận doanh thu và hệ quả pháp lý

Được thành lập vào tháng 6 năm 2017, Luckin đã có một trong những đợt IPO thành công nhất tại Hoa Kỳ của một công ty Trung Quốc vào năm ngoái, thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư lớn tại Hoa Kỳ, bao gồm các quỹ đầu cơ và quỹ đầu cơ dài hạn.

Nhưng Luckin cho biết vào đầu tháng 4 rằng doanh số năm ngoái lên tới 2,2 tỷ nhân dân tệ (310 triệu đô la) là do Giám đốc điều hành Jian Liu và các nhân viên khác, những người đã bị đình chỉ công tác trong khi công ty tiến hành điều tra, làm giả.

Theo dữ liệu của Refinitiv IBES, những con số giả mạo này tương đương với khoảng 40% doanh số bán hàng hàng năm của Luckin được các nhà phân tích dự đoán.

Công ty có trụ sở chính tại Hạ Môn, bị hủy niêm yết trên Nasdaq vào cuối tháng 6 do vụ bê bối kế toán, đã sử dụng các bên liên quan để tạo ra các giao dịch bán hàng giả thông qua ba chương trình mua hàng riêng biệt, SEC cáo buộc.

Cơ quan này phát hiện: “Các nhân viên của Luckin đã cố gắng che giấu hành vi gian lận bằng cách thổi phồng chi phí của công ty lên hơn 190 triệu đô la, tạo ra cơ sở dữ liệu hoạt động giả mạo và thay đổi hồ sơ kế toán và ngân hàng để phản ánh doanh số bán hàng giả mạo”.

Hơn nữa, SEC cáo buộc rằng trong thời gian xảy ra gian lận, Luckin đã huy động được hơn 864 triệu đô la từ các nhà đầu tư nợ và vốn chủ sở hữu.

Luckin Coffee đã đồng ý nộp phạt 180 triệu đô cho hành vi gian lận kế toán vì “cố ý nghiêm trọng” khai khống doanh thu và khai khống lỗ ròng.

Nguồn: Reuter

Qua các case study thực tiễn trên, có thể thấy báo cáo tài chính kiểm toán đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo tính minh bạch, bảo vệ uy tín doanh nghiệp và củng cố niềm tin của nhà đầu tư. Một quy trình kiểm toán chuyên nghiệp, tuân thủ chuẩn mực không chỉ giúp phát hiện sai sót sớm mà còn tạo nền tảng vững chắc cho tăng trưởng bền vững.

Kết luận

Qua việc phân tích các chuẩn mực, ý kiến kiểm toán và case study thực tế, có thể khẳng định rằng báo cáo tài chính kiểm toán là công cụ quản trị chiến lược, giúp doanh nghiệp không chỉ đảm bảo tính hợp pháp mà còn nâng cao năng lực minh bạch và hiệu quả tài chính. Việc sử dụng dịch vụ kiểm toán chuyên nghiệp, mang tính độc lập chính là chiến lược tài chính khôn ngoan giúp doanh nghiệp bảo vệ thương hiệu và phát triển bền vững.