Thông tư 99 Áp Dụng Cho Doanh Nghiệp Nào? Điểm Cốt Lõi Trên Lộ Trình IFRS

Thông tư số 99/2025/TT-BTC là văn bản pháp quy quan trọng nhất hiện nay, chính thức đặt nền móng cho Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Việt Nam (VFRS) và thay thế toàn bộ Thông tư 200/2014/TT-BTC cùng Thông tư 133/2016/TT-BTC.

Được ban hành trong bối cảnh Việt Nam đang triển khai lộ trình IFRS, TT99 không chỉ là một chế độ kế toán mới mà còn là cầu nối giúp các doanh nghiệp tiệm cận các thông lệ kế toán quốc tế. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ: Thông tư 99 là gì, đối tượng áp dụng, và những thay đổi cốt lõi so với chế độ kế toán cũ.

Tải ngay tóm tắt bài viết

Thông tư 99/2025/TT-BTC

Xem thêm bài viết: So sánh chuyên sâu Thông tư 99/2025 và Thông tư 200/2014

Thông tư 99 là gì?

Thông tư số 99/2025/TT-BTC, gọi tắt là Thông tư 99, là văn bản do Bộ Tài chính ban hành ngày 27/10/2025, hướng dẫn chi tiết về Chế độ kế toán doanh nghiệp mới.

Thông tư này được xây dựng trên nguyên tắc kế toán dựa trên bản chất hơn hình thức (Substance over form), quy định toàn diện về:

Hệ thống Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Việt Nam (VFRS): Đây là điểm mới hoàn toàn, với các chuẩn mực được cải tiến để tiệm cận với IFRS.
Hệ thống tài khoản kế toán: Được điều chỉnh, cập nhật, sắp xếp lại để phù hợp với việc trình bày BCTC theo thông lệ quốc tế.
Hệ thống chứng từ, sổ kế toán và mẫu biểu BCTC mới: Đơn giản hóa và tăng tính minh bạch.
Các nguyên tắc, nội dung và phương pháp ghi sổ kế toán áp dụng cho hầu hết các doanh nghiệp thuộc mọi lĩnh vực kinh tế tại Việt Nam.

Mục tiêu lớn nhất của TT99 là đẩy nhanh sự đồng bộ hóa giữa chế độ kế toán Việt Nam và IFRS, tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển đổi IFRS bắt buộc từ năm 2026.

Thông tư 99 áp dụng cho những loại hình doanh nghiệp nào?

Theo quy định chung, Thông tư 99 áp dụng cho hầu hết các doanh nghiệp được thành lập và hoạt động theo Luật Doanh nghiệp.

Đối tượng bắt buộc áp dụng

Thông tư 99 được thiết kế để áp dụng cho:

Các doanh nghiệp, đơn vị phụ thuộc doanh nghiệp (chi nhánh, văn phòng đại diện) được thành lập và hoạt động theo pháp luật Việt Nam.
Các tổ chức kinh tế khác (Hợp tác xã, liên hiệp Hợp tác xã) trừ các đối tượng có chế độ kế toán riêng.
TT99 cung cấp khung kế toán VFRS cho các doanh nghiệp, trở thành chế độ kế toán chuẩn mực, bắt buộc sau khi TT200 và TT133 hết hiệu lực.

Đối tượng thuộc lộ trình IFRS

Các doanh nghiệp thuộc Lộ trình áp dụng IFRS (từ 2026) như các công ty niêm yết, công ty đại chúng quy mô lớn, tổng công ty nhà nước, các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) vẫn có thể được phép hoặc bắt buộc lập BCTC theo IFRS. TT99 sẽ là chế độ nền tảng để chuyển đổi, giúp giảm thiểu khác biệt ban đầu.

Đối tượng không thuộc phạm vi điều chỉnh của Thông tư 99

Doanh nghiệp siêu nhỏ: Có thể áp dụng chế độ kế toán đơn giản hơn theo quy định riêng của Bộ Tài chính (có thể là một Thông tư riêng biệt, kế thừa TT132 cũ).
Các tổ chức tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, tổ chức tín dụng đã có quy định riêng biệt (Thông tư NHNN…).
Các tổ chức có chế độ kế toán đặc thù theo quy định của pháp luật chuyên ngành.

Thời điểm bắt đầu áp dụng Thông tư 99

Thông tư 99/2025/TT-BTC có hiệu lực thi hành kể từ năm tài chính bắt đầu từ hoặc sau ngày 01/01/2026.

Lưu ý: Đây là cột mốc lịch sử, đánh dấu sự kết thúc của chế độ kế toán cũ (TT200/TT133) và bắt đầu một kỷ nguyên mới, đồng thời trùng với thời điểm bắt đầu lộ trình IFRS.

Điểm khác biệt Cốt lõi của Thông tư 99 so với TT200 và TT133

TT99 không chỉ là thay thế mà là một sự chuyển đổi về tư duy kế toán. Thông tư 99 thay thế cả TT200 và TT133 để tạo ra một khung chuẩn mực chung (VFRS), tuy nhiên, bảng dưới đây tập trung vào sự khác biệt với Thông tư 200/2014/TT-BTC (chế độ áp dụng cho phần lớn các doanh nghiệp lớn và vừa).

Tiêu chí	Thông tư 200/2014/TT-BTC	Thông tư 99/2025/TT-BTC	Ý nghĩa
Hệ thống Chuẩn mực	Dựa trên 26 Chuẩn mực Kế toán Việt Nam (VAS).	Xây dựng khung VFRS (tiệm cận IFRS).	Chuyển đổi từ mô hình kế toán truyền thống sang mô hình dựa trên nguyên tắc (Principle-based).
Phân loại Tài sản & Nợ phải trả	Phân loại theo tiêu chí thời gian (Ngắn hạn/Dài hạn) khá cứng nhắc.	Linh hoạt hơn, tập trung vào rủi ro và sự kiện kinh tế để phân loại.	Phù hợp với IFRS, cung cấp cái nhìn chân thực hơn về khả năng thanh toán.
Ghi nhận Doanh thu	Chủ yếu dựa trên nguyên tắc chuyển giao rủi ro và lợi ích.	Áp dụng mô hình 5 bước ghi nhận doanh thu (theo IFRS 15).	Phản ánh rõ ràng hơn nghĩa vụ thực hiện (Performance Obligation) của doanh nghiệp.
Tài sản cố định	Hầu như không cho phép đánh giá lại (Revaluation).	Cho phép doanh nghiệp lựa chọn mô hình giá trị hợp lý (Fair Value Model) đối với một số tài sản (ví dụ: Bất động sản đầu tư).	Tăng tính minh bạch, phản ánh giá trị tài sản gần với thị trường.
Hệ thống Tài khoản	Chi tiết, có một số tài khoản đặc thù của Việt Nam (ví dụ: TK 229 – Dự phòng giảm giá TSCĐ/Đầu tư).	Điều chỉnh, sắp xếp lại các tài khoản (ví dụ: TK 154, TK 632) để phù hợp với việc lập BCTC theo VFRS.	Giảm thiểu sự khác biệt khi hợp nhất hoặc chuyển đổi sang IFRS.

Lợi ích và Tác động của việc áp dụng Thông tư 99

Việc chuyển đổi sang TT99 mang lại những lợi ích chiến lược sau:

Nâng cao Uy tín và Thu hút Vốn: BCTC lập theo TT99 (VFRS) sẽ dễ dàng được các nhà đầu tư và tổ chức tài chính quốc tế chấp nhận, nâng cao khả năng huy động vốn và hợp tác. Việc này đặc biệt quan trọng cho các doanh nghiệp có ý định niêm yết hoặc gọi vốn nước ngoài.
Đơn giản hóa Quản trị Tập đoàn: Thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp có công ty mẹ/công ty con nước ngoài trong việc hợp nhất báo cáo tài chính, tiết kiệm chi phí và thời gian chuyển đổi (IFRS conversion).
Cải thiện Chất lượng Thông tin: Chế độ mới tập trung vào bản chất kinh tế của giao dịch, giúp thông tin tài chính minh bạch và phản ánh đúng giá trị thực của doanh nghiệp hơn, đặc biệt qua việc áp dụng giá trị hợp lý.
Tạo tiền đề cho IFRS: TT99 đóng vai trò là giai đoạn thử nghiệm bắt buộc, giúp đội ngũ kế toán làm quen với các nguyên tắc kế toán quốc tế trước khi chuyển sang IFRS hoàn toàn vào các giai đoạn tiếp theo của lộ trình.

Những lưu ý quan trọng khi áp dụng Thông tư 99

Mặc dù TT99 là bước tiến lớn, việc triển khai sẽ đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng từ doanh nghiệp, đặc biệt là các khía cạnh sau:

Đào tạo Chuyên sâu cho Nhân sự

Kế toán viên cần được đào tạo lại về tư duy kế toán dựa trên nguyên tắc (Principle-based) và các chuẩn mực VFRS mới, đặc biệt là về Ghi nhận Doanh thu (5 bước) và Giá trị hợp lý (Fair Value).
Cán bộ quản lý cần nắm vững các chỉ tiêu mới trên BCTC để đưa ra quyết định kinh doanh phù hợp.

Nâng cấp Hệ thống Công nghệ Thông tin (IT):

Hầu hết các phần mềm kế toán hiện tại (dựa trên TT200) sẽ cần cập nhật hoặc thay thế để đáp ứng hệ thống tài khoản và mẫu biểu BCTC mới của TT99.
Hệ thống cần có khả năng thu thập dữ liệu chi tiết hơn cho việc áp dụng mô hình 5 bước doanh thu và các ước tính kế toán phức tạp hơn.

Xây dựng Chính sách Kế toán Mới:

Doanh nghiệp phải xem xét lại toàn bộ các chính sách kế toán hiện tại (ví dụ: chính sách khấu hao, ghi nhận chi phí, lập dự phòng) và ban hành các chính sách mới phù hợp với TT99.
Đặc biệt chú trọng đến việc xác định thời điểm chuyển giao quyền kiểm soát để ghi nhận doanh thu.

Xử lý số liệu chuyển đổi (Transition):

Doanh nghiệp phải tính toán lại các số dư đầu kỳ (01/01/2026) theo nguyên tắc hồi tố để đảm bảo tính so sánh của BCTC. Đây là khâu phức tạp nhất, cần sự hỗ trợ từ các chuyên gia.

Ví dụ Chuyên Sâu: Ghi Nhận Doanh Thu Theo Mô Hình 5 Bước (IFRS 15/VFRS)

Mô hình 5 bước ghi nhận doanh thu theo TT99 (dựa trên IFRS 15) tập trung vào việc chuyển giao quyền kiểm soát đối với hàng hóa hoặc dịch vụ, thay vì chuyển giao rủi ro và lợi ích như chế độ cũ. Sự thay đổi này ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả kinh doanh và khả năng phân tích lợi nhuận theo kỳ.

Case Study: Công ty Phần mềm ABC (Dự án Trọn gói)

Công ty ABC ký hợp đồng trị giá 5 tỷ VNĐ với Khách hàng Z để cung cấp một phần mềm quản lý tùy chỉnh. Hợp đồng này bao gồm hai nghĩa vụ thực hiện (Performance Obligations – PO) riêng biệt: (1) Thiết kế & Cài đặt phần mềm (PO1 – chuyển giao tại một thời điểm), và (2) Dịch vụ bảo trì 12 tháng sau khi bàn giao (PO2 – chuyển giao theo thời gian). Giá bán độc lập ước tính: PO1 (4.5 tỷ), PO2 (0.5 tỷ).

Phân tích sự khác biệt về ghi nhận doanh thu:

Theo TT200 (Chế độ cũ – VAS): Doanh thu thường được ghi nhận khi rủi ro và lợi ích được chuyển giao. Công ty ABC có xu hướng ghi nhận toàn bộ 5 tỷ VNĐ ngay sau khi cài đặt hoàn tất và khách hàng chấp nhận sản phẩm. Việc này làm tăng doanh thu và lợi nhuận đột biến trong kỳ bàn giao.

Theo TT99/VFRS (Mô hình 5 bước): TT99 yêu cầu Công ty ABC phải phân bổ giá giao dịch (5 tỷ VNĐ) cho từng nghĩa vụ riêng biệt (PO1: 4.5 tỷ; PO2: 0.5 tỷ). Cụ thể: PO1 (4.5 tỷ) được ghi nhận toàn bộ tại thời điểm Phần mềm được bàn giao (chuyển giao quyền kiểm soát); còn PO2 (0.5 tỷ) phải được ghi nhận dần theo thời gian trong suốt 12 tháng cung cấp dịch vụ bảo trì (ghi nhận 0.5 tỷ / 12 mỗi tháng).

Tác động thực tế (Tầm nhìn quản trị):

Dưới TT99, một khoản doanh thu 0.5 tỷ VNĐ bị trì hoãn ghi nhận sang các kỳ kế toán tiếp theo, thay vì tập trung vào một kỳ duy nhất. Điều này dẫn đến:

Doanh thu Kỳ 1: Giảm, nhưng chính xác hơn.
Doanh thu các Kỳ sau: Tăng, vì có doanh thu dịch vụ bảo trì được phân bổ đều.

Kết quả là, Báo cáo kết quả kinh doanh dưới TT99 sẽ ổn định và tin cậy hơn, phản ánh đúng hiệu quả hoạt động theo từng giai đoạn cung cấp dịch vụ thực tế, giúp các nhà đầu tư và quản lý đưa ra quyết định chính xác hơn về dòng doanh thu lặp lại (recurring revenue).

Ví dụ minh họa: Quá trình chuyển đổi của Công ty XYZ

Công ty XYZ, một doanh nghiệp sản xuất và thương mại, cần thực hiện các bước sau để chuyển đổi thành công TT99 vào ngày 01/01/2026:

Tháng 1 – 6/2025: Thành lập Ban Dự án Chuyển đổi. Đánh giá khoảng cách (Gap Analysis) giữa TT200 hiện tại và TT99/VFRS, tập trung vào các lĩnh vực có sự khác biệt lớn như Thuê tài sản (Leasing) và Ghi nhận Doanh thu.
Tháng 7 – 12/2025: Đào tạo chuyên sâu cho đội ngũ kế toán và các bộ phận liên quan (Kinh doanh, IT); Lựa chọn và nâng cấp Phần mềm Kế toán để đáp ứng hệ thống tài khoản và mẫu biểu mới; Xây dựng/Ban hành các Chính sách Kế toán TT99 mới (ví dụ: chính sách về giá trị hợp lý cho Bất động sản đầu tư nếu có).
Tháng 01/2026: Bắt đầu áp dụng TT99. Tiến hành tính toán và điều chỉnh hồi tố các số dư đầu kỳ của BCTC (năm 2025) theo nguyên tắc TT99 để trình bày số liệu so sánh.
Năm 2026: Lập BCTC năm đầu tiên theo TT99, đảm bảo cả số liệu so sánh năm 2025 cũng được trình bày theo chế độ mới.

Kết luận

Thông tư 99/2025/TT-BTC là một bước ngoặt quan trọng, thay đổi căn bản cách thức kế toán và trình bày thông tin tài chính tại Việt Nam. Dù việc chuyển đổi đòi hỏi nguồn lực lớn, đặc biệt là trong công tác đào tạo và nâng cấp hệ thống, nhưng lợi ích lâu dài về tính minh bạch, uy tín và khả năng hội nhập quốc tế là vô cùng rõ rệt.

Để áp dụng Thông tư 99 một cách hiệu quả và bài bản, doanh nghiệp nên chủ động lên kế hoạch chi tiết ngay từ bây giờ và hợp tác chặt chẽ với các đơn vị tư vấn chuyên nghiệp có kinh nghiệm về IFRS và Chế độ kế toán mới.