Tại sao doanh nghiệp cần lập hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết

Bạn có biết rằng hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết là một trong những yêu cầu quan trọng của pháp luật về thuế đối với các doanh nghiệp có giao dịch với các bên có quan hệ liên kết? Bạn có biết rằng việc lập hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ quy định mà còn mang lại nhiều lợi ích khác cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp? Bạn có biết rằng việc không có hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng cho doanh nghiệp? Nếu bạn chưa biết, hãy cùng tôi tìm hiểu về hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết trong bài viết này.

Hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết là gì?

Theo Nghị định số 132/2020/NĐ-CP ngày 05/11/2020 của Chính phủ về quy định về quản lý thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết, hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết (hay còn gọi là hồ sơ chuyển giá) là tài liệu bao gồm:

Hồ sơ quốc gia (local file): Cung cấp thông tin chi tiết về các hoạt động và các giao dịch liên kết của doanh nghiệp tại Việt Nam, bao gồm phân tích chức năng, tài sản, rủi ro, phương pháp xác định giá và kết quả so sánh với giá thực tế.
Hồ sơ thông tin tập đoàn toàn cầu (master file): Mô tả tổng quan về tập đoàn và hoạt động của tập đoàn, bao gồm cấu trúc tổ chức, chiến lược kinh doanh, chính sách chuyển giá, hoạt động sản xuất và phân phối, các nguồn thu nhập và chi phí.
Báo cáo lợi nhuận liên quốc gia của công ty mẹ tối cao (country-by-country report): Cung cấp thông tin tổng hợp về phân bổ thu nhập, thuế và hoạt động kinh doanh của tập đoàn trên toàn thế giới theo từng quốc gia.

Hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết được lập nhằm cung cấp các thông tin xác định giá thị trường trong các giao dịch liên kết, làm cơ sở chứng minh với các cơ quan quản lý thuế rằng doanh nghiệp đã tuân thủ nguyên tắc giá độc lập (arm’s length principle) trong các giao dịch liên kết. Nguyên tắc giá độc lập là nguyên tắc xác định giá giao dịch giữa các bên có quan hệ liên kết phải tương đương với giá giao dịch giữa các bên không có quan hệ liên kết trong cùng hoặc tương đương điều kiện kinh doanh.

Nội dung của hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết

Hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết bao gồm các nội dung chính sau:

Thông tin về các bên tham gia giao dịch: Bao gồm tên, địa chỉ, mã số thuế, lĩnh vực hoạt động, tỷ lệ sở hữu, mối quan hệ liên kết và vai trò của các bên trong giao dịch.
Phương pháp xác định giá giao dịch độc lập: Bao gồm lựa chọn và giải thích lý do lựa chọn phương pháp xác định giá giao dịch độc lập theo quy định của Nghị định 132. Có sáu phương pháp xác định giá giao dịch độc lập được công nhận, bao gồm: Phương pháp giá so sánh không điều chỉnh (CUP), Phương pháp bán lại (Resale Price), Phương pháp chi phí cộng thêm (Cost Plus), Phương pháp chia lợi nhuận (Profit Split), Phương pháp lợi nhuận còn lại (Residual Profit Split) và Phương pháp lợi nhuận hoạt động (Transactional Net Margin).
Kết quả so sánh với giá thực tế: Bao gồm tìm kiếm và lựa chọn các bên so sánh không có quan hệ liên kết có cùng hoặc tương đương điều kiện kinh doanh với các bên tham gia giao dịch, áp dụng phương pháp xác định giá giao dịch độc lập đã chọn để tính toán và so sánh giá giao dịch liên kết với giá thực tế của các bên so sánh, điều chỉnh các khác biệt có ảnh hưởng đến giá giao dịch nếu có và xác định khoảng giá thị trường cho giao dịch liên kết.

Lợi ích của việc lập đầy đủ hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết

Việc lập hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết không chỉ là một nghĩa vụ mà còn là một lợi ích cho doanh nghiệp. Có ba lợi ích chính của việc lập hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết:

Kê khai thuế và lập hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết hàng năm và cung cấp cho cơ quan thuế khi có yêu cầu. Nếu không tuân thủ, doanh nghiệp có thể bị phạt từ 20 triệu đồng đến 100 triệu đồng hoặc bị điều chỉnh thuế tăng thêm.
Tránh bị phạt và truy thu thuế: Đây là lợi ích gián tiếp và quan trọng của việc lập hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết. Nếu doanh nghiệp không có hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết hoặc hồ sơ không đầy đủ, không chính xác, không phản ánh đúng giá thị trường, doanh nghiệp có thể bị cơ quan thuế kiểm tra, thanh tra và điều chỉnh thuế tăng thêm. Điều này có thể ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh và lợi nhuận của doanh nghiệp. Theo số liệu của Tổng cục Thuế, trong năm 2020, các cơ quan thuế đã kiểm tra 1.403 doanh nghiệp có giao dịch liên kết, phát hiện và điều chỉnh tăng thu nhập chịu thuế của các doanh nghiệp này là 14.900 tỷ đồng, tăng thuế và phạt chậm nộp là 4.100 tỷ đồng.
Đảm bảo quyền lợi cho doanh nghiệp: Đây là lợi ích tiềm ẩn và dài hạn của việc lập hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết. Nếu doanh nghiệp có hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết đầy đủ, chính xác và phù hợp với nguyên tắc giá độc lập, doanh nghiệp có thể chứng minh được rằng mình đã tuân thủ quy định của pháp luật và không có ý định chuyển giá nhằm trốn thuế. Điều này sẽ giúp doanh nghiệp tăng uy tín và niềm tin với cơ quan quản lý thuế, cổ đông, đối tác và khách hàng.

Một ví dụ thực tế về lợi ích của việc lập hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết là trường hợp của Công ty TNHH MTV Sữa Việt Nam (Vinamilk). Vinamilk là một trong những doanh nghiệp hàng đầu Việt Nam trong lĩnh vực sản xuất và kinh doanh sữa và các sản phẩm từ sữa. Vinamilk có nhiều giao dịch liên kết với các công ty con, công ty liên kết và công ty mẹ tại Việt Nam và nước ngoài. Vinamilk đã lập hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết theo quy định của pháp luật và công bố trong báo cáo tài chính hàng năm. Vinamilk đã được cơ quan thuế công nhận là một trong những doanh nghiệp tuân thủ tốt quy định về quản lý thuế đối với giao dịch liên kết. Vinamilk cũng đã được các tổ chức uy tín trong và ngoài nước như Forbes, Nikkei, Brand Finance, Euromonitor… đánh giá cao về hiệu quả kinh doanh, giá trị thương hiệu, uy tín và trách nhiệm xã hội.

Hậu quả khi không có hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết

Ngược lại, nếu doanh nghiệp không có hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết hoặc hồ sơ không đầy đủ, không chính xác, không phản ánh đúng giá thị trường, doanh nghiệp có thể gặp phải những hậu quả nghiêm trọng sau:

Bị phạt về thuế, bị thanh tra thuế: Đây là hậu quả trực tiếp và rõ ràng nhất của việc không có hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết. Nếu doanh nghiệp không tuân thủ nghĩa vụ kê khai thuế và lập hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết hàng năm và cung cấp cho cơ quan thuế khi có yêu cầu, doanh nghiệp có thể bị phạt từ 20 triệu đồng đến 100 triệu đồng. Ngoài ra, nếu doanh nghiệp bị cơ quan thuế phát hiện có dấu hiệu chuyển giá nhằm trốn thuế, doanh nghiệp có thể bị thanh tra thuế và điều chỉnh thuế tăng thêm. Điều này có thể ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh và lợi nhuận của doanh nghiệp.
Mất lòng tin với cổ đông, đối tác, khách hàng: Đây là hậu quả gián tiếp và lâu dài của việc không có hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết. Nếu doanh nghiệp không có hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết hoặc hồ sơ không đầy đủ, không chính xác, không phản ánh đúng giá thị trường, doanh nghiệp có thể bị coi là thiếu minh bạch và không tuân thủ quy định của pháp luật. Điều này sẽ làm mất uy tín và niềm tin của cổ đông, đối tác và khách hàng đối với doanh nghiệp. Điều này cũng có thể ảnh hưởng đến việc huy động vốn, mở rộng thị trường và duy trì mối quan hệ kinh doanh của doanh nghiệp.

Một ví dụ thực tế về hậu quả của việc không có hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết là trường hợp của Công ty TNHH MTV Bia Sài Gòn (Sabeco) trong báo cáo tài chính 2020. Sabeco là một trong những doanh nghiệp hàng đầu Việt Nam trong lĩnh vực sản xuất và kinh doanh bia. Sabeco có nhiều giao dịch liên kết với các công ty con, công ty liên kết và công ty mẹ tại Việt Nam và nước ngoài. Tuy nhiên, Sabeco đã bị cơ quan thuế phát hiện không có hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết hoặc hồ sơ không đầy đủ, không chính xác, không phản ánh đúng giá thị trường. Sabeco đã bị cơ quan thuế điều chỉnh thuế tăng thêm 3.140 tỷ đồng trong giai đoạn từ 2016 đến 2020 và bị phạt 1.300 tỷ đồng về vi phạm quy định về quản lý thuế đối với giao dịch liên kết. Điều này đã gây ra nhiều khó khăn và mất mát cho Sabeco trong hoạt động kinh doanh và cạnh tranh. Sabeco cũng đã bị giảm giá trị thương hiệu và mất lòng tin của cổ đông, đối tác và khách hàng.

Quy trình lập hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết

Để lập hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết, doanh nghiệp cần thực hiện các bước cụ thể sau:

Xác định các giao dịch liên kết: Doanh nghiệp cần phân tích và xác định các giao dịch có quan hệ liên kết với các bên trong và ngoài nước, bao gồm giao dịch về hàng hóa, dịch vụ, tài chính, sở hữu trí tuệ, chuyển nhượng tài sản…
Thu thập thông tin: Doanh nghiệp cần thu thập các thông tin liên quan đến các giao dịch liên kết, bao gồm thông tin về các bên tham gia giao dịch, điều kiện kinh doanh, chính sách chuyển giá, hợp đồng, hóa đơn, báo cáo tài chính…
Phân tích chức năng, tài sản, rủi ro: Doanh nghiệp cần phân tích và so sánh vai trò, nhiệm vụ, trách nhiệm và đóng góp của các bên tham gia giao dịch trong quá trình sản xuất và kinh doanh, bao gồm chức năng (hoạt động), tài sản (vật chất và phi vật chất) và rủi ro (thị trường, giá cả, sản lượng…).
Lựa chọn phương pháp xác định giá: Doanh nghiệp cần lựa chọn phương pháp xác định giá giao dịch độc lập phù hợp nhất với từng loại giao dịch liên kết theo quy định của Nghị định 132 và giải thích lý do lựa chọn.
Tìm kiếm và lựa chọn các bên so sánh: Doanh nghiệp cần tìm kiếm và lựa chọn các bên không có quan hệ liên kết có cùng hoặc tương đương điều kiện kinh doanh với các bên tham gia giao dịch liên kết để so sánh. Các tiêu chí để lựa chọn các bên so sánh là: Tương đồng về chức năng, tài sản, rủi ro; Tương đồng về ngành nghề, thị trường; Tương đồng về thời điểm giao dịch; Có thông tin công khai và minh bạch.
Áp dụng phương pháp xác định giá: Doanh nghiệp cần áp dụng phương pháp xác định giá giao dịch độc lập đã chọn để tính toán và so sánh giá giao dịch liên kết với giá thực tế của các bên so sánh. Nếu có khác biệt có ảnh hưởng đến giá giao dịch, doanh nghiệp cần điều chỉnh để loại bỏ khác biệt này. Sau khi điều chỉnh, doanh nghiệp cần xác định khoảng giá thị trường cho giao dịch liên kết.
Đánh giá và kiểm tra hồ sơ: Doanh nghiệp cần đánh giá và kiểm tra lại hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết để đảm bảo hồ sơ đầy đủ, chính xác và phản ánh đúng giá thị trường. Doanh nghiệp cũng cần lưu trữ và cập nhật hồ sơ theo quy định của pháp luật.

Kết luận

Hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết là một trong những yêu cầu quan trọng của pháp luật về thuế đối với các doanh nghiệp có giao dịch với các bên có quan hệ liên kết. Việc lập hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ quy định mà còn mang lại nhiều lợi ích khác cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Ngược lại, việc không có hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết hoặc hồ sơ không đầy đủ, không chính xác, không phản ánh đúng giá thị trường có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng cho doanh nghiệp. Do vậy, doanh nghiệp cần chú ý và thực hiện đúng quy trình lập hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết theo quy định của pháp luật.