Chuyển giá là gì? Các hình thức chuyển giá phổ biến hiện nay

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, các doanh nghiệp đa quốc gia và các tập đoàn kinh tế lớn thường có nhiều công ty con, công ty liên kết hoạt động trên khắp thế giới.

Điều này dẫn đến sự phát sinh của các giao dịch nội bộ giữa các đơn vị thành viên trong cùng tập đoàn, gọi là giao dịch liên kết.

Tuy nhiên, nếu không được quản lý chặt chẽ, các giao dịch này có thể bị lợi dụng để chuyển lợi nhuận ra khỏi nước đang hoạt động để trốn thuế, gây thất thoát ngân sách cho nhà nước. Hiện tượng này được gọi là “chuyển giá”.

Chuyển giá là gì? Ví dụ về việc chuyển giá

Chuyển giá là hoạt động điều chỉnh giá chuyển nhượng hàng hóa, dịch vụ hoặc tài sản giữa các công ty thành viên trong cùng một tập đoàn đa quốc gia, tận dụng các kẽ hở luật thuế để chuyển lợi nhuận ra khỏi quốc gia đang hoạt động, từ đó gây thất thoát ngân sách cho nhà nước nước sở tại.

Ví dụ, một công ty tại Việt Nam là thành viên trong một tập đoàn đa quốc gia có thể nhập khẩu nguyên liệu hoặc máy móc từ công ty mẹ ở nước ngoài với giá “làm phồng” lên, hoặc xuất khẩu sản phẩm sang công ty con tại nước khác với giá “làm giảm” xuống.

Cách làm này giúp giảm lợi nhuận chịu thuế tại Việt Nam và chuyển lợi nhuận ra nước khác, có thể là nước mẹ hoặc nước có thuế suất thấp, nhằm mục đích tối đa hóa lợi nhuận của toàn tập đoàn sau thuế.

Nguyên nhân gây ra hiện tượng chuyển giá

Hiện tượng chuyển giá chủ yếu xuất phát từ sự chênh lệch về mức thuế suất giữa các quốc gia. Các tập đoàn đa quốc gia có xu hướng chuyển lợi nhuận từ các nước có thuế suất cao sang các nước có thuế suất thấp hơn để tối đa hóa lợi nhuận sau thuế của toàn tập đoàn.

Ngoài ra, sự tồn tại của các thiên đường thuế – những khu vực có thuế suất rất thấp hoặc gần như không có thuế, kết hợp với các quy định lỏng lẻo về giao dịch liên kết và yêu cầu minh bạch thấp, cũng là động lực thúc đẩy các tập đoàn lớn thực hiện chuyển giá.

Chính sách ưu đãi thuế của một số quốc gia để thu hút đầu tư nước ngoài, chính sách thuế khác biệt đối với các loại hình doanh nghiệp, cũng tạo ra cơ hội cho việc chuyển giá nhằm lợi dụng các lỗ hổng pháp luật.

Tình trạng này được các tổ chức như OECD cảnh báo đã dẫn đến thất thoát thuế nghiêm trọng trên toàn thế giới, ước tính lên tới hàng nghìn tỷ USD mỗi năm.

Các hình thức chuyển giá doanh nghiệp phổ biến hiện nay

Có nhiều phương thức để các doanh nghiệp thực hiện chuyển giá ra nước ngoài. Dưới đây là một số hình thức phổ biến:

Thông qua gia tăng giá trị tài sản vốn đầu tư  

Khi chuyển giao tài sản, máy móc thiết bị sang công ty con, công ty mẹ có thể đẩy giá trị tài sản lên cao hơn nhiều so với giá trị thực tế nhằm ghi nhận mức lợi nhuận thấp hơn tại nước có thuế suất cao.

Thông qua giá trị tài sản vô hình bị làm khống 

Tài sản vô hình như quyền sở hữu trí tuệ, thương hiệu… thường có giá trị cao và không rõ ràng. Doanh nghiệp có thể dễ dàng điều chỉnh các khoản phí liên quan đến việc cho thuê tài sản vô hình, làm giảm lợi nhuận tại nước có thuế cao.

Thông qua thúc đẩy mua bán nguyên vật liệu, thành phẩm

Công ty mẹ có thể bán nguyên vật liệu với giá cao cho công ty con hoặc mua thành phẩm của công ty con với giá thấp, điều này làm tăng chi phí cho công ty con và giảm lợi nhuận chịu thuế tại nước đang hoạt động.

Thông qua tối ưu chi phí quản lý và hành chính

Công ty mẹ có thể đẩy mức chi phí quản lý và các khoản phí dịch vụ hỗ trợ lên cao đối với công ty con. Các khoản chi phí này thường rất khó đánh giá tính hợp lý, giúp công ty mẹ dễ dàng chuyển lợi nhuận ra nước có thuế thấp.

Thông qua điều chỉnh giá bán với các công ty liên kết

Doanh nghiệp có thể điều chỉnh giá bán giữa các công ty liên kết trong nội bộ tập đoàn, tăng chi phí cho công ty tại nước có thuế cao và tăng doanh thu cho công ty tại nước có thuế thấp.

Thông qua chi phí quảng cáo

Tương tự các khoản chi phí quản lý, chi phí quảng cáo cũng là một kênh chuyển lợi nhuận tới công ty tại nước có thuế suất thấp hơn thông qua các hợp đồng quảng cáo nội bộ bị phình to giá trị.

Thông qua các giao dịch vay và cho vay

Các khoản vay từ công ty mẹ tới công ty con có thể được ấn định lãi suất không hợp lý, hoặc thông qua chuyển nhượng các khoản nợ, từ đó tạo ra lỗ cho công ty tại nước thuế cao.

Ngoài ra, các tập đoàn có thể kết hợp nhiều hình thức trên để tối đa hóa lợi nhuận sau thuế. Nhiều tài liệu của các tổ chức quốc tế cũng chỉ ra rằng các hình thức chuyển giá ngày càng tinh vi và khó phát hiện hơn.

Liên hệ ngay với MAN để nhận tư vấn về cách quản lý, kiểm soát và tuân thủ các quy định về chuyển giá cho doanh nghiệp của bạn!

Ý nghĩa của việc chuyển giá

Việc chuyển giá mang lại nhiều lợi ích cho các tập đoàn đa quốc gia, đặc biệt trong việc tối đa hóa lợi nhuận sau thuế. Cụ thể:

• Giảm tổng số thuế phải nộp bằng cách chuyển lợi nhuận ra khỏi các nước có thuế suất cao để chuyển sang các nước có thuế suất thấp hơn.
• Chuyển tiền ra nước ngoài một cách hợp pháp bằng các giao dịch nội bộ.
• Quản lý và sử dụng nguồn lực hiệu quả hơn trên phạm vi toàn cầu.
• Tuân thủ các quy định của cơ quan thuế về điều kiện giao dịch độc lập.

Tuy nhiên, về lâu dài, tình trạng chuyển giá quá mức sẽ gây ra nhiều hệ lụy như phân bổ lợi nhuận không công bằng giữa các nước, tạo ra môi trường cạnh tranh không lành mạnh, cản trở đầu tư và phát triển kinh tế xã hội trong dài hạn.

Các dấu hiệu nhận biết chuyển giá

Để kiểm soát tình trạng chuyển giá, cần có sự cảnh giác và giám sát phát hiện các dấu hiệu bất thường. Một số dấu hiệu điển hình bao gồm:

• Doanh nghiệp liên tục thua lỗ trong khi tập đoàn vẫn có lãi
• Tỷ suất lợi nhuận gộp/doanh thu của doanh nghiệp thấp bất thường so với ngành
• Các khoản chi phí dịch vụ với các bên liên kết cao bất thường
• Doanh thu/lợi nhuận của doanh nghiệp không tăng tương ứng với tăng trưởng lợi
• nhuận của tập đoàn
• Tỷ lệ nợ phải trả cao bất thường so với vốn chủ sở hữu
• Lãi suất các khoản vay/cho vay trong nội bộ không hợp lý
• Có nhiều giao dịch liên kết phức tạp, khó hiểu về tính kinh tế

Một khi nhận thấy những dấu hiệu này, các doanh nghiệp cần phải xem xét, kiểm tra kỹ các giao dịch liên kết của mình, chứng minh được mức giá chuyển nhượng phù hợp và đúng với nguyên tắc giao dịch độc lập. Ngược lại, các cơ quan có thẩm quyền có quyền kiểm tra, thanh tra và ra quyết định điều chỉnh nếu thấy cần thiết.

Thực trạng của việc chuyển giá tại Việt Nam

Trong những năm gần đây, tình trạng chuyển giá trái pháp luật đang diễn ra khá phổ biến tại Việt Nam, đặc biệt là tại các doanh nghiệp FDI và các tập đoàn kinh tế lớn trong nước.

Theo ước tính của các chuyên gia, số lượng doanh nghiệp vi phạm chiếm tới 60-70% số doanh nghiệp hoạt động trong các lĩnh vực nhạy cảm về giao dịch liên kết như thương mại, sản xuất, dịch vụ.

Một số vụ việc vi phạm về chuyển giá điển hình gần đây bao gồm:

• Năm 2022, Cục Thuế TP.HCM ra quyết định truy thu và phạt hàng trăm tỷ đồng đối với một tập đoàn bán lẻ nội địa vì chuyển giá trên 8.600 tỷ đồng ra nước ngoài.
• Năm 2021, một công ty thương mại điện thoại lớn bị truy thu khoảng 4.500 tỷ đồng tiền thuế do thực hiện chuyển giá qua các giao dịch nội bộ.
• Giai đoạn 2019-2020, Cục Thuế TP.HCM cũng phát hiện và xử phạt 7 doanh nghiệp FDI vi phạm quy định về giao dịch liên kết, với tổng số tiền truy thu lên đến hàng nghìn tỷ đồng.

Các hình thức chuyển giá thường gặp ở Việt Nam bao gồm: mua bán hàng hóa qua đơn vị trung gian được điều chỉnh giá; điều chỉnh tăng chi phí quản lý doanh nghiệp, chi phí khấu hao, khấu trừ các khoản phí dịch vụ nội bộ không hợp lý; điều chỉnh giá chuyển nhượng bất động sản dẫn đến hạch toán lợi nhuận thấp…

Trước tình trạng trên, cơ quan thuế đã chủ động phối hợp với các tập đoàn, doanh nghiệp lớn để kiểm tra giá chuyển nhượng. Cơ quan thuế cũng đẩy mạnh quá trình cập nhật, hoàn thiện hệ thống pháp lý về quản lý thuế đối với giao dịch liên kết, như ban hành Nghị định 132/2020/NĐ-CP, Thông tư 78/2014/TT-BTC…

Các quy định này đã tạo hành lang pháp lý chặt chẽ hơn, buộc các doanh nghiệp phải minh bạch hóa các giao dịch nội bộ, tuân thủ nguyên tắc giá thị trường độc lập và định giá giao dịch liên kết đúng đắn.

Tuy nhiên, trên thực tế, việc phát hiện và xử lý vi phạm về chuyển giá vẫn gặp nhiều khó khăn, đòi hỏi sự nỗ lực không ngừng của cơ quan quản lý thuế.

Các doanh nghiệp thường tận dụng sự chênh lệch về thuế suất quốc gia, lợi dụng các lỗ hổng pháp lý, và ngày càng tinh vi hơn trong việc che giấu hành vi chuyển giá.

Vì vậy, để đảm bảo công bằng và hiệu quả hệ thống thuế, nhiều chuyên gia khuyến nghị Việt Nam cần tiếp tục siết chặt quản lý, nâng cao hơn nữa tính minh bạch và chuẩn mực hóa các quy định về giao dịch liên kết và chống chuyển giá.

Đồng thời, cần đẩy mạnh hợp tác quốc tế và trao đổi thông tin với các nước để chống thất thu thuế xuyên quốc gia.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cũng cần nâng cao nhận thức, xây dựng hệ thống quản trị nội bộ hiệu quả để đảm bảo tuân thủ các quy định một cách tự giác.

Việc tuân thủ không chỉ giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro pháp lý, bị truy thu thuế và xử phạt, mà còn tạo dựng hình ảnh minh bạch, góp phần bảo vệ môi trường kinh doanh công bằng, lành mạnh.

Liên hệ ngay để được MAN tư vấn xây dựng chính sách quản lý giao dịch liên kết, đảm bảo tuân thủ quy định và nguyên tắc giao dịch độc lập!

MAN – Master Accountant Network cam kết mang tới dịch vụ tư vấn chuyên nghiệp về vấn đề chống chuyển giá, giúp doanh nghiệp của bạn:

• Nhận diện và kiểm soát rủi ro chuyển giá
• Lập hồ sơ, báo cáo giao dịch liên kết đầy đủ theo quy định
• Xây dựng chính sách và phương pháp định giá giao dịch liên kết phù hợp
• Đại diện trao đổi, giải trình với cơ quan thuế trong thanh tra, kiểm tra
• Tối ưu hóa chi phí tuân thủ và quản lý rủi ro về chuyển giá

Với đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực giao dịch liên kết, MAN hiểu rõ những khó khăn của doanh nghiệp và luôn sẵn sàng đồng hành, đem lại những giải pháp phù hợp và hiệu quả cho hoạt động kinh doanh của bạn.

Đừng để vấn đề chuyển giá trở thành rào cản phát triển cho doanh nghiệp của bạn. Hãy liên hệ ngay để được tư vấn miễn phí về cách quản trị chuyển giá một cách an toàn và hiệu quả!

Kết luận

Chuyển giá là một vấn đề quan trọng và nhạy cảm trong quản trị doanh nghiệp đa quốc gia. Nó vừa là công cụ quản lý nội bộ, tối ưu hóa thuế, vừa là kênh dẫn đến thất thoát ngân sách nếu bị lạm dụng.

Để hạn chế tối đa rủi ro chuyển giá, các doanh nghiệp cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của pháp luật, xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ đầy đủ và định giá giao dịch liên kết dựa trên nguyên tắc giao dịch độc lập.

Đồng thời, việc minh bạch hóa thông tin và lập đầy đủ hồ sơ chứng từ cũng là yếu tố quan trọng để đảm bảo sự tuân thủ trong trường hợp cơ quan nhà nước tiến hành kiểm tra, thanh tra.

Trên phương diện quản lý, các cơ quan nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao năng lực quản lý, kiểm soát và phối hợp quốc tế để chống chuyển giá hiệu quả. Đồng thời, cơ chế phối hợp và chia sẻ thông tin với cộng đồng doanh nghiệp cũng cần được thúc đẩy để giải quyết các vấn đề còn tồn tại, xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, bình đẳng.

Với phương châm “Làm đúng ngay từ đầu”, MAN – Master Accountant Network đồng hành cùng doanh nghiệp trên mọi chặng đường tuân thủ, đem lại giải pháp an toàn, hiệu quả trong quản lý chuyển giá. Hãy liên hệ với chúng tôi ngay hôm nay để được tư vấn chi tiết!