Cập nhật 2025: Hướng dẫn kiểm toán chi phí trong doanh nghiệp từ chi phí tài chính đến chi phí bán hàng

Kiểm toán chi phí trong doanh nghiệp là hoạt động kiểm tra, đánh giá các khoản chi nhằm đảm bảo tính minh bạch và hợp lý của báo cáo tài chính. Thông qua kiểm toán chi phí tài chính, chi phí quản lý doanh nghiệp và chi phí bán hàng, kiểm toán viên sẽ xác minh tính đầy đủ, trung thực và tuân thủ quy định của các khoản mục này. Bài viết dưới đây hướng dẫn chi tiết quy trình và thủ tục kiểm toán các loại chi phí trên, cập nhật theo quy định pháp lý mới nhất (năm 2024–2025), phù hợp với thực tế của các doanh nghiệp vừa và lớn tại Hà Nội và TP. HCM.

Kiểm toán chi phí tài chính

Chi phí tài chính bao gồm các khoản chi liên quan đến lãi vay và hoạt động tài chính: lãi tiền vay ngân hàng, lãi mua hàng trả chậm, lãi thuê tài sản tài chính, chiết khấu thanh toán cho người mua, lỗ chênh lệch tỷ giá hối đoái, v.v.

Để kiểm toán chi phí tài chính, kiểm toán viên cần:

Xác minh hợp đồng vay và điều khoản lãi suất: Kiểm tra hợp đồng vay, thỏa thuận tín dụng để xác định lãi suất, kỳ tính lãi và phương thức trả gốc-lãi.
Đối chiếu chứng từ thanh toán lãi vay: Rà soát bảng tính lãi vay, thông báo ghi nợ và chứng từ để đảm bảo hạch toán khớp với hợp đồng.
Kiểm tra khoản chi phí tỷ giá: Đối chiếu tỷ giá sử dụng với tỷ giá thị trường tại thời điểm hạch toán.
Đánh giá tính hợp lệ của chi phí: Kiểm tra giới hạn khấu trừ thuế, ví dụ như giới hạn 20% lãi vay trong thuế TNDN.

Xem thêm bài viết: Dịch vụ kiểm toán chuyên nghiệp, uy tín tại TP.HCM

Kiểm toán chi phí quản lý doanh nghiệp (CPQLDN)

Chi phí quản lý doanh nghiệp (CPQLDN) là tập hợp các khoản chi phục vụ cho hoạt động điều hành chung, bao gồm: khấu hao tài sản cố định, dụng cụ văn phòng, lương nhân sự quản lý, các khoản thuế – phí, chi phí dự phòng và dịch vụ thuê ngoài. Theo quy định kế toán, CPQLDN được phản ánh tại tài khoản 642.

Hướng dẫn kiểm toán chi phí doanh nghiệp theo quy định mới năm 2025

Quy trình kiểm toán CPQLDN thường bao gồm các bước sau:

Thu thập và đối chiếu chứng từ gốc: Kiểm tra đầy đủ hợp đồng, hóa đơn đầu vào, bảng phân bổ lương, khấu hao, vật tư văn phòng… để đảm bảo tính hợp lệ của từng khoản chi.
Đánh giá việc hạch toán và phân bổ: Xem xét phương pháp phân bổ chi phí chung có phù hợp với chính sách kế toán và phản ánh đúng bản chất giao dịch.
Quan sát thực tế: Kiểm tra tình trạng sử dụng tài sản, dụng cụ, văn phòng… để phát hiện sai mục đích hoặc lãng phí trong vận hành.
Rà soát nội dung chi phí: Đánh giá tính hợp lý của các khoản như tiếp khách, quảng cáo, hoa hồng, dịch vụ thuê ngoài… nhằm phát hiện chi phí không cần thiết hoặc trùng lặp.

Kiểm toán chi phí bán hàng (CPBH)

Chi phí bán hàng (CPBH) là các khoản chi phát sinh trong quá trình tiêu thụ sản phẩm, bao gồm: chi phí tiếp thị, lưu thông, khấu hao tài sản phục vụ bán hàng, lương nhân viên bán hàng, chi phí bảo hành, v.v. Theo hệ thống tài khoản kế toán, CPBH được ghi nhận tại tài khoản 641.

Quy trình kiểm toán CPBH bao gồm các bước chính:

Kiểm tra hồ sơ bán hàng: Đối chiếu hợp đồng, đơn hàng, biên bản nghiệm thu, vận đơn và hóa đơn đầu ra nhằm xác minh tính đầy đủ và chính xác của các khoản chi liên quan đến doanh thu.
Rà soát chi phí tiếp thị, quảng cáo: Kiểm tra các chương trình khuyến mãi, hợp đồng quảng cáo, chi phí bảo hành, bốc xếp… để đảm bảo chứng từ hợp lệ và chi phí được hạch toán đúng mục đích.
Đối chiếu phân bổ chi phí: Đánh giá phương pháp phân bổ chi phí bán hàng cho từng sản phẩm, nhóm hàng hoặc bộ phận kinh doanh có phản ánh đúng thực tế hoạt động hay không.
So sánh số liệu: Đối chiếu chi phí thực tế với kế hoạch, ngân sách, hoặc dữ liệu các kỳ trước để phát hiện sai lệch, bất thường cần làm rõ.

Xem thêm bài viết: Chi phí kiểm toán công trình xây dựng

Thủ tục kiểm toán chi phí bán hàng

Quy trình kiểm toán chi phí bán hàng thường được triển khai qua 3 bước chính:

Bước 1: Lập kế hoạch kiểm toán

Xác định phạm vi kiểm toán dựa trên thông tin tổng quan về doanh nghiệp như ngành nghề, quy mô hoạt động và chính sách kế toán áp dụng. Tiến hành phân tích sơ bộ các khoản chi phí bán hàng giữa các kỳ, từ đó đánh giá mức độ rủi ro và hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ.

Bước 2: Thực hiện kiểm toán

Tiến hành kiểm tra chính sách bán hàng, xem xét quy trình phê duyệt và hạch toán chi phí. Đối chiếu hóa đơn, chứng từ của các khoản mục như quảng cáo, khuyến mãi, chi phí bảo hành, hoa hồng… Đồng thời, kiểm toán viên có thể quan sát thực tế hoạt động bán hàng để đánh giá mức độ phù hợp giữa chi phí phát sinh và hiệu quả tiêu thụ.

Bước 3: Tổng hợp và báo cáo kết quả

Sau khi hoàn tất kiểm tra, kiểm toán viên tổng hợp các phát hiện, phân tích sai lệch (nếu có) và yêu cầu doanh nghiệp giải trình. Báo cáo kiểm toán đưa ra ý kiến về tính trung thực, hợp lý của chi phí bán hàng, kèm theo các khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và kiểm soát chi phí.

Cập nhật quy định pháp luật liên quan đến kiểm toán chi phí (2024–2025)

Trong giai đoạn 2024–2025, nhiều văn bản pháp lý mới đã được ban hành, có ảnh hưởng trực tiếp đến quy trình kiểm toán chi phí trong doanh nghiệp. Dưới đây là các văn bản tiêu biểu cần lưu ý:

Luật Kiểm toán độc lập (sửa đổi 2024) – hiệu lực từ 01/01/2025: Làm rõ nguyên tắc hoạt động kiểm toán độc lập, bổ sung điều kiện hành nghề và trách nhiệm pháp lý của kiểm toán viên. Đồng thời, quy định cụ thể hơn về phạm vi kiểm toán chi phí trong báo cáo tài chính doanh nghiệp.
Nghị định 90/2025/NĐ-CP – ban hành ngày 07/3/2025: Quy định rõ tiêu chí xác định doanh nghiệp có quy mô lớn bắt buộc phải kiểm toán độc lập. Theo đó, doanh nghiệp phải thực hiện kiểm toán nếu đáp ứng từ 2 trong 3 tiêu chí: vốn điều lệ từ 100 tỷ đồng, doanh thu từ 200 tỷ đồng, hoặc sử dụng từ 300 lao động trở lên.
Nghị định 10/2024/NĐ-CP – hiệu lực từ 01/04/2024: Gia hạn thời gian nộp báo cáo quyết toán dự án hoàn thành từ 30 lên 45 ngày. Thay đổi này ảnh hưởng trực tiếp đến thời hạn thực hiện kiểm toán chi phí trong các dự án xây dựng cơ bản.
Nghị định 128/2023/NĐ-CP – hiệu lực từ 05/12/2023: Cho phép xử lý các khoản chi phí phát sinh sau khi đã quyết toán, miễn là được bổ sung bằng phụ lục hợp đồng có phê duyệt hợp lệ. Đây là nội dung đặc biệt quan trọng đối với các dự án có điều chỉnh khối lượng hoặc kéo dài thời gian thi công.
Thông tư 107/2021/TT-BTC – hiệu lực từ 25/01/2022: Hướng dẫn lập dự toán và điều chỉnh định mức chi phí quản lý dự án đầu tư xây dựng. Đây là căn cứ pháp lý để kiểm toán viên đánh giá tính hợp lý của các khoản chi phí quản lý.
Thông tư 108/2022/TT-BTC – hiệu lực từ 01/01/2023: Cập nhật hệ thống biểu mẫu và yêu cầu chi tiết đối với báo cáo quyết toán xây dựng, hỗ trợ kiểm toán viên trong việc xác minh tính chính xác và đầy đủ của các khoản mục chi phí đầu tư, vận hành.
Thông tư 89/2024/TT-BTC – hiệu lực từ 15/04/2024: Tăng cường yêu cầu chứng cứ trong kiểm toán chi phí, bắt buộc các khoản chi phải kèm theo biên bản xác nhận, hình ảnh hoặc video minh chứng. Đây là yêu cầu đặc biệt với các dự án sử dụng vốn ngân sách, nhằm tăng tính minh bạch và kiểm soát rủi ro sai phạm.

Ví dụ: Định mức kiểm toán công trình theo Thông tư 10/2020/TT-BTC

Dưới đây là tỷ lệ chi phí kiểm toán độc lập và chi phí thẩm tra, phê duyệt quyết toán dự án hoàn thành (áp dụng cho dự án sử dụng vốn Nhà nước):


Tổng mức đầu tư sau loại trừ (tỷ đồng)	≤ 5	10	50	100	500	1000	≥ 10000
Chi phí kiểm toán độc lập (%)	0.96	0.645	0.450	0.345	0.195	0.129	0.069
Chi phí thẩm tra/phê duyệt quyết toán (%)	0.57	0.390	0.285	0.225	0.135	0.090	0.048

Ghi chú: Tỷ lệ chi phí giảm dần theo quy mô đầu tư nhằm đảm bảo kiểm soát chi phí hợp lý. Bảng định mức là căn cứ quan trọng để xác định ngân sách kiểm toán trong các dự án đầu tư công.

Các câu hỏi thường gặp (FAQ)

Doanh nghiệp nào cần thực hiện kiểm toán chi phí?

Các doanh nghiệp quy mô lớn, công ty niêm yết, doanh nghiệp FDI, doanh nghiệp Nhà nước bắt buộc kiểm toán chi phí. Doanh nghiệp nhỏ có thể tự nguyện kiểm toán để tăng uy tín.

Mục tiêu và lợi ích của kiểm toán chi phí là gì?

Xác minh tính trung thực, hợp lý của chi phí; phát hiện sai phạm; hỗ trợ tối ưu chi phí và tăng niềm tin với cổ đông và cơ quan thuế.

Thủ tục kiểm toán chi phí bán hàng gồm những bước nào?

1) Lập kế hoạch kiểm toán, (2) Thực hiện kiểm toán, (3) Tổng hợp và báo cáo.

Chi phí kiểm toán dự án xây dựng được xác định thế nào?

Theo Thông tư 10/2020/TT-BTC, tính theo tỷ lệ % trên tổng mức đầu tư sau loại trừ, tỷ lệ giảm dần theo quy mô.

Chi phí nào không thuộc phạm vi kiểm toán chi phí?

Chi phí đầu tư, sản xuất riêng lẻ, kinh doanh bất động sản ngoài lĩnh vực chính thường được kiểm toán ở phần khác của BCTC.

Có cập nhật quy định mới nào về thanh toán chi phí cần lưu ý?

Có. Doanh nghiệp cần theo dõi các thông tư, nghị định về quyết toán, đấu thầu, đầu tư công… để đảm bảo chi phí được xử lý đúng quy trình.

Doanh nghiệp vi phạm quy định kiểm toán chi phí có bị xử phạt không?

Có. Nếu không kiểm toán khi thuộc diện bắt buộc, doanh nghiệp có thể bị phạt từ hàng chục đến hàng trăm triệu đồng.

Kết luận

Kiểm toán chi phí không chỉ là yêu cầu bắt buộc trong báo cáo tài chính mà còn là công cụ quan trọng để doanh nghiệp kiểm soát nội bộ, đảm bảo tính minh bạch và tuân thủ pháp luật. Việc thực hiện kiểm toán đúng quy trình giúp doanh nghiệp:

Ghi nhận chi phí chính xác, hợp lệ và có căn cứ rõ ràng
Tuân thủ đầy đủ quy định kế toán – kiểm toán hiện hành
Giảm thiểu rủi ro tài chính, nâng cao hiệu quả quản trị

Đặc biệt, với các doanh nghiệp tại Hà Nội và TP.HCM – nơi tập trung nhiều hoạt động kinh doanh lớn, việc chủ động hợp tác với kiểm toán độc lập không chỉ giúp chuẩn hóa dữ liệu tài chính, mà còn củng cố niềm tin từ cổ đông, đối tác và cơ quan quản lý.