Quản lý thuế thương mại điện tử: Toàn cảnh Nghị định số 117/2025/NĐ-CP và tác động đến hộ, cá nhân kinh doanh

Trước đây, việc thu thuế đối với hộ, cá nhân kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử (TMĐT) gặp không ít khó khăn do thiếu hành lang pháp lý đồng bộ, chưa rõ ràng về trách nhiệm của các bên liên quan. Theo báo cáo của Cục Thương mại điện tử (Bộ Công Thương), năm 2024 có hơn 15 triệu tài khoản bán hàng cá nhân hoạt động trên các sàn TMĐT như Shopee, Tiki, Lazada, Facebook… Doanh thu từ khu vực này ước tính gần 1,5 triệu tỷ đồng/năm. Tuy nhiên, tỷ lệ thu thuế chỉ đạt dưới 30% do thiếu cơ chế rà soát và khấu trừ hiệu quả.

Nghị định 117/2025/NĐ-CP ra đời ngày 15/6/2025, có hiệu lực từ 1/7/2025, đã thiết lập khuôn khổ pháp lý rõ ràng để tăng cường thu thuế trong lĩnh vực TMĐT, đồng thời đảm bảo công bằng giữa các loại hình kinh doanh truyền thống và trực tuyến.

Đối tượng áp dụng theo Nghị định số 117/2025/NĐ-CP

Nghị định số 117/2025/NĐ-CP quy định phạm vi áp dụng đối với ba nhóm đối tượng chính, bao gồm:

• Tổ chức quản lý sàn thương mại điện tử và nền tảng số có chức năng thanh toán

Bao gồm cả các tổ chức trong nước và tổ chức nước ngoài có hoạt động tại Việt Nam, giữ vai trò trung gian kết nối, cung cấp hạ tầng kỹ thuật và thực hiện thanh toán cho các hoạt động kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử.

• Hộ kinh doanh và cá nhân có hoạt động kinh doanh trên nền tảng số

Áp dụng cho cả cá nhân cư trú và không cư trú, bao gồm những người bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ qua các sàn thương mại điện tử, mạng xã hội, ứng dụng số và các nền tảng trung gian khác.

• Cơ quan thuế và các tổ chức, cá nhân có liên quan

Bao gồm các cơ quan thực hiện quản lý thuế cũng như các tổ chức, cá nhân tham gia vào quá trình xác định nghĩa vụ thuế, khấu trừ và nộp thay thuế theo quy định của pháp luật.

Cơ chế khấu trừ và nộp thay thuế theo Nghị định 117/2025/NĐ-CP

Trách nhiệm khấu trừ và nộp thay của tổ chức quản lý sàn thương mại điện tử

Tỷ lệ thuế GTGT (trên doanh thu)

Tỷ lệ thuế TNCN

Đối với cá nhân cư trú

Đối với cá nhân không cư trú

Thời điểm khấu trừ là ngay khi giao dịch được xác nhận thành công và thanh toán được thực hiện. Trường hợp không xác định được loại hình giao dịch, thuế được tính theo mức cao nhất.

Vai trò của tổ chức quản lý nền tảng thương mại điện tử

Theo Khoản 4, Điều 7 Nghị định 117/2025/NĐ-CP, các tổ chức quản lý sàn TMĐT thực hiện kê khai số thuế đã khấu trừ theo tháng, có trách nhiệm bù trừ trong trường hợp giao dịch bị hủy hoặc trả lại hàng. Doanh thu là số tiền tổ chức TMĐT thu hộ cho cá nhân, không bao gồm chiết khấu, hoàn tiền.

Ngoài ra, tổ chức này còn có trách nhiệm lưu trữ và cung cấp thông tin giao dịch cho cơ quan thuế khi có yêu cầu, nhằm phục vụ công tác thanh tra, kiểm tra. Trường hợp tổ chức nước ngoài không có hiện diện tại Việt Nam nhưng có doanh thu từ người tiêu dùng Việt Nam, phải thực hiện đăng ký thuế qua Cổng thông tin điện tử của Tổng cục Thuế (theo quy định tại Điều 42 Luật Quản lý thuế 38/2019/QH14).

Trách nhiệm của hộ, cá nhân kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử

Theo Điều 9 Nghị định 117/2025/NĐ-CP, hộ, cá nhân kinh doanh có nghĩa vụ:

• Cung cấp mã số thuế hoặc số định danh cá nhân;
• Cung cấp đầy đủ thông tin cho nền tảng TMĐT để xác định đúng nghĩa vụ thuế;
• Kê khai và nộp các loại thuế không được khấu trừ như thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế bảo vệ môi trường nếu có;
• Chịu trách nhiệm với các khoản thuế phát sinh chưa được khấu trừ.

Đối với các giao dịch đã được khấu trừ và nộp thay thuế GTGT và TNCN, cá nhân không cần thực hiện kê khai riêng.

Đối chiếu với Luật Quản lý thuế và các văn bản liên quan

Nghị định 117/2025/NĐ-CP kế thừa và bổ sung cơ chế quản lý thuế đối với TMĐT theo tinh thần Luật Quản lý thuế 38/2019/QH14 và Nghị định 126/2020/NĐ-CP. Đặc biệt, các quy định về đối tượng cư trú, cách xác định thu nhập chịu thuế và phương thức khấu trừ được quy định tương thích với hệ thống pháp luật hiện hành.

So với Nghị định 91/2022/NĐ-CP về quản lý sàn TMĐT, Nghị định 117/2025/NĐ-CP tập trung sâu hơn vào cơ chế tài chính, giúp nâng cao hiệu quả thu thuế và giảm thất thoát ngân sách.

Xử phạt vi phạm hành chính trong quản lý thuế TMĐT

Trường hợp tổ chức quản lý sàn TMĐT không khấu trừ đúng hoặc chậm nộp thay, sẽ bị xử phạt theo quy định tại Nghị định 125/2020/NĐ-CP, với mức phạt lên tới 20 triệu đồng cho hành vi khai sai, chậm nộp hoặc không nộp. Cá nhân không cung cấp mã số thuế, cố tình kê khai sai hoặc từ chối hợp tác với sàn có thể bị cưỡng chế thuế hoặc xử lý hình sự nếu có dấu hiệu trốn thuế.

Một số tình huống thực tế và kiến nghị

Trong thực tiễn, nhiều cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ trên các nền tảng thương mại điện tử như TikTok Shop đang phải đối mặt với áp lực thuế suất dù quy mô hoạt động còn khiêm tốn. Chẳng hạn, một cá nhân bán sản phẩm thủ công (handmade) trên TikTok Shop với doanh thu 300 triệu đồng mỗi năm sẽ chịu mức khấu trừ thuế trên doanh thu theo quy định như sau:

• Thuế giá trị gia tăng (GTGT): 1,5% (áp dụng cho dịch vụ vận chuyển kèm hàng hóa);

• Thuế thu nhập cá nhân (TNCN): 0,5% (áp dụng cho cá nhân cư trú kinh doanh hàng hóa);

Tổng cộng mức thuế bị khấu trừ là 2% trên doanh thu, tương đương 6 triệu đồng/năm. Điều này xảy ra ngay cả khi chi phí đầu vào (nguyên vật liệu, vận chuyển, vận hành gian hàng…) chưa được tính đến, khiến lợi nhuận thực tế của người bán bị ảnh hưởng đáng kể.

Từ thực trạng này, nhiều ý kiến từ cộng đồng doanh nghiệp siêu nhỏ và cá nhân kinh doanh đã đưa ra kiến nghị về việc áp dụng ngưỡng doanh thu miễn trừ thuế – tương tự như chính sách đã áp dụng trong Luật Thuế TNCN hiện hành (100 triệu đồng/năm). Theo đó, nếu doanh thu chưa vượt ngưỡng này, cá nhân không bị khấu trừ và nộp thuế. Việc thiết lập ngưỡng hợp lý không chỉ tạo điều kiện cho người mới khởi nghiệp, người lao động tự do mà còn hạn chế nguy cơ triệt tiêu động lực kinh doanh nhỏ lẻ trong nền kinh tế số.

Đây là một vấn đề cần được cơ quan thuế xem xét kỹ lưỡng trong quá trình xây dựng và áp dụng chính sách thuế điện tử trên diện rộng, nhằm đảm bảo hài hòa giữa mục tiêu tăng thu ngân sách và thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo trong cộng đồng kinh doanh cá nhân.

Checklist dành cho hộ, cá nhân kinh doanh trước 1/7/2025:

• Đăng ký mã số thuế nếu chưa có;
• Cập nhật thông tin chính xác trên các nền tảng TMĐT;
• Theo dõi doanh thu để kiểm tra mức thuế bị khấu trừ;
• Tham khảo dịch vụ tư vấn thuế để được hỗ trợ nghiệp vụ.

Kết luận và khuyến nghị

Nghị định 117/2025/NĐ-CP đánh dấu một bước tiến đáng kể trong việc hoàn thiện chính sách thuế nhằm thích ứng với bối cảnh phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế số. Việc quy định cụ thể trách nhiệm khấu trừ và nộp thay thuế từ phía các tổ chức vận hành sàn thương mại điện tử không chỉ góp phần minh bạch hóa nguồn thu ngân sách, mà còn tạo nền tảng cho một hệ sinh thái thương mại điện tử phát triển bền vững và có tính tuân thủ cao.

Tuy nhiên, để nghị định này đi vào thực tiễn một cách hiệu quả, cần có hướng dẫn chi tiết và linh hoạt từ cơ quan thuế – đặc biệt là Tổng cục Thuế – nhằm giải quyết các tình huống đa dạng phát sinh trong quá trình áp dụng. Song song đó, việc tăng cường ứng dụng công nghệ vào công tác quản lý, đối chiếu giao dịch và xác định doanh thu là yếu tố then chốt để đảm bảo tính chính xác, khách quan và giảm thiểu rủi ro sai sót.

Đối với cộng đồng doanh nghiệp và cá nhân kinh doanh, việc chủ động cập nhật chính sách, tuân thủ đầy đủ nghĩa vụ thuế và tăng cường phối hợp với cơ quan chức năng là cần thiết để tránh các vấn đề pháp lý không mong muốn. Ngoài ra, việc sử dụng dịch vụ kế toán – thuế chuyên nghiệp có thể mang lại giá trị thiết thực trong việc đảm bảo tuân thủ, tối ưu hóa chi phí và nâng cao hiệu quả vận hành trong môi trường số ngày càng phức tạp.

Nguồn tham khảo:

• Nghị định 117/2025/NĐ-CP
• Luật Quản lý thuế 38/2019/QH14
• Nghị định 126/2020/NĐ-CP
• Nghị định 125/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thuế