Một số lưu ý khi Công đoàn muốn khởi kiện doanh nghiệp về tranh chấp lao động

Tranh chấp lao động là một tình huống phổ biến trong quan hệ lao động giữa người sử dụng lao động và người lao động. Khi xảy ra tranh chấp lao động, Công đoàn là tổ chức đại diện cho quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động, có quyền khởi kiện và tham gia tố tụng dân sự giải quyết vụ án lao động, việc lao động tại Tòa án.

Tuy nhiên, để khởi kiện và tham gia tố tụng hiệu quả, Công đoàn cần nắm rõ những quy định và một số điều cần lưu ý khi tiến hành khởi kiện và tham gia phiên tòa. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ hướng dẫn bạn về những nội dung này, dựa trên Hướng dẫn số 92/HD-TLĐ ngày 31/8/2023 của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam

Căn cứ xác định những tranh chấp, yêu cầu về lao động mà công đoàn được khởi kiện

Theo Hướng dẫn này, Công đoàn được khởi kiện các tranh chấp, yêu cầu về lao động sau:

• Tranh chấp về hợp đồng lao động giữa người sử dụng lao động và người lao động hoặc giữa các người lao động.
• Tranh chấp về thỏa ước lao động tập thể giữa người sử dụng lao động và Công đoàn hoặc giữa các Công đoàn.
• Tranh chấp về quyền lợi của người lao động theo quyết định của người sử dụng lao động hoặc theo quy chế, nội quy của doanh nghiệp.
• Tranh chấp về bồi thường thiệt hại do vi phạm hợp đồng lao động hoặc do gây ra thiệt hại cho doanh nghiệp.
• Tranh chấp về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp giữa người sử dụng lao động và người lao động hoặc giữa người tham gia bảo hiểm và cơ quan bảo hiểm.
• Tranh chấp về an toàn, vệ sinh lao động giữa người sử dụng lao động và người lao động hoặc giữa các người lao động.
• Yêu cầu xét tính hợp pháp của cuộc đình công.

Để khởi kiện các tranh chấp, yêu cầu trên, Công đoàn phải có vai trò, tư cách tham gia tố tụng theo quy định của pháp luật. Cụ thể, Công đoàn có thể khởi kiện với tư cách là:

• Nguyên đơn: khi Công đoàn là bên có quyền lợi, nghĩa vụ bị vi phạm hoặc bị đe dọa vi phạm trong tranh chấp lao động.
• Đồng nguyên đơn: khi Công đoàn và người lao động cùng có quyền lợi, nghĩa vụ bị vi phạm hoặc bị đe dọa vi phạm trong tranh chấp lao động.
• Người tham gia tố tụng: khi Công đoàn không là bên trong tranh chấp lao động nhưng có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến tranh chấp lao động và được Tòa án cho phép tham gia tố tụng để bảo vệ quyền lợi, nghĩa vụ của mình.

Điều kiện khởi kiện, xây dựng phương án khởi kiện, chuẩn bị hồ sơ khởi kiện

Tài liệu: Hướng dẫn số 92/HD-TLĐ ngày 31/8/2023

Trước khi khởi kiện, Công đoàn cần xem xét kỹ các điều kiện khởi kiện theo quy định của pháp luật. Các điều kiện khởi kiện bao gồm:

• Có căn cứ pháp lý để khởi kiện: là các quy định của luật, nghị định, quyết định, thông tư… liên quan đến tranh chấp lao động mà Công đoàn muốn giải quyết.
• Có căn cứ sự thật để khởi kiện: là các chứng cứ về sự việc xảy ra tranh chấp lao động như hợp đồng lao động, thỏa ước lao động tập thể, quyết định của người sử dụng lao động, biên bản họp, biên bản ghi nhận sự việc…
• Có yêu cầu khởi kiện rõ ràng: là nội dung mà Công đoàn muốn Tòa án giải quyết như công nhận hợp đồng lao động hợp lệ hoặc vô hiệu, buộc người sử dụng lao động thanh toán tiền lương, tiền bồi thường, tiền trợ cấp…
• Đã thực hiện các biện pháp giải quyết tranh chấp trước khi khởi kiện: là các biện pháp như thương lượng trực tiếp giữa các bên trong tranh chấp, yêu cầu cơ quan có thẩm quyền can thiệp giải quyết tranh chấp hoặc yêu cầu trọng tài lao động giải quyết tranh chấp. Chỉ khi các biện pháp này không thành công hoặc không được áp dụng thì mới được khởi kiện.

Sau khi xác định được các điều kiện khởi kiện, Công đoàn cần xây dựng một phương án khởi kiện chi tiết và rõ ràng. Phương án khởi kiện bao gồm:

• Xác định rõ vai trò và tư cách tham gia tố tụng của Công đoàn trong vụ án.
• Xác định rõ Tòa án có thẩm quyền giải quyết vụ án theo địa bàn, chuyên ngành và cấp bậc.
• Xác định rõ thời hiệu khởi kiện, tức là thời gian tối đa mà Công đoàn có thể khởi kiện kể từ khi phát sinh tranh chấp lao động. Theo quy định, thời hiệu khởi kiện là một năm đối với tranh chấp về hợp đồng lao động và tranh chấp về bồi thường thiệt hại; là ba năm đối với tranh chấp về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp; là không giới hạn đối với tranh chấp về quyền lợi của người lao động theo quyết định của người sử dụng lao động hoặc theo quy chế, nội quy của doanh nghiệp; là sáu tháng đối với yêu cầu xét tính hợp pháp của cuộc đình công.
• Xác định rõ án phí và lệ phí tố tụng, tức là số tiền mà Công đoàn phải nộp cho Tòa án để khởi kiện. Theo quy định, án phí là 0,5% giá trị của yêu cầu khởi kiện nhưng không quá 30 triệu đồng; lệ phí tố tụng là 200.000 đồng cho mỗi vụ án.

Chuẩn bị hồ sơ khởi kiện là bước cuối cùng trước khi Công đoàn gửi đơn khởi kiện tới Tòa án. Hồ sơ khởi kiện bao gồm:

• Đơn khởi kiện: là văn bản do Công đoàn soạn thảo để yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp lao động. Đơn khởi kiện phải ghi rõ các thông tin như tên, địa chỉ, số điện thoại của Công đoàn và các bên liên quan trong tranh chấp; nội dung và căn cứ của yêu cầu khởi kiện; giá trị của yêu cầu khởi kiện (nếu có); danh sách và số lượng các chứng cứ kèm theo; ngày, tháng, năm viết đơn; chữ ký và con dấu của Công đoàn.
• Bản sao hợp lệ của giấy tờ chứng minh vai trò, tư cách tham gia tố tụng của Công đoàn như giấy chứng nhận thành lập Công đoàn, giấy ủy quyền cho người đại diện Công đoàn…
• Bản sao hợp lệ của các chứng cứ liên quan đến tranh chấp lao động như hợp đồng lao động, thỏa ước lao động tập thể, quyết định của người sử dụng lao động, biên bản họp, biên bản ghi nhận sự việc…
• Biên lai nộp án phí và lệ phí tố tụng.

Thủ tục gửi đơn khởi kiện, tham gia phiên tòa

Sau khi chuẩn bị xong hồ sơ khởi kiện, Công đoàn cần gửi hồ sơ tới Tòa án có thẩm quyền giải quyết vụ án. Có hai cách để gửi hồ sơ khởi kiện:

• Gửi trực tiếp: là cách gửi hồ sơ bằng tay tại văn phòng của Tòa án. Công đoàn cần mang theo hồ sơ khởi kiện gốc và một bản sao để nộp cho Tòa án. Tòa án sẽ xác nhận ngày nhận hồ sơ và trả lại bản sao cho Công đoàn. Công đoàn cần lưu giữ bản sao này để làm chứng cứ về việc đã gửi hồ sơ khởi kiện.
• Gửi qua đường bưu điện: là cách gửi hồ sơ bằng thư chuyển phát nhanh hoặc thư bảo đảm. Công đoàn cần gửi hồ sơ khởi kiện gốc và một bản sao cho Tòa án. Công đoàn cần lưu giữ biên lai gửi thư và số hiệu thư để theo dõi việc gửi và nhận hồ sơ khởi kiện.

Sau khi nhận được hồ sơ khởi kiện, Tòa án sẽ xem xét hồ sơ và thông báo cho Công đoàn về việc tiếp nhận hay từ chối tiếp nhận hồ sơ trong vòng 3 ngày làm việc kể từ ngày nhận hồ sơ. Nếu Tòa án từ chối tiếp nhận hồ sơ, Công đoàn có quyền khiếu nại quyết định của Tòa án trong vòng 10 ngày kể từ ngày nhận được thông báo.

Nếu Tòa án tiếp nhận hồ sơ, Tòa án sẽ thông báo cho Công đoàn về ngày, giờ và địa điểm mở phiên tòa. Công đoàn cần chuẩn bị kỹ lưỡng để tham gia phiên tòa, bao gồm:

• Thu thập và bổ sung các chứng cứ liên quan đến tranh chấp lao động, như các tài liệu, giấy tờ, biên bản, chứng từ, bằng chứng điện tử…
• Chọn và mời các nhân chứng có liên quan đến tranh chấp lao động, như các người lao động, người sử dụng lao động, các chuyên gia, các cán bộ công đoàn…
• Chuẩn bị các lời khai, lời biện hộ, lời phản biện, lời yêu cầu của Công đoàn theo nội dung của yêu cầu khởi kiện.
• Nếu cần thiết, có thể thuê luật sư hoặc người có trình độ pháp lý để làm người bào chữa cho Công đoàn.

Tại phiên tòa, Công đoàn có các quyền sau:

• Được nghe và biết rõ nội dung của yêu cầu khởi kiện, các chứng cứ và các lời khai của các bên liên quan trong tranh chấp lao động.
• Được nêu lên các lý do, căn cứ pháp lý và các chứng cứ để bảo vệ quyền lợi, nghĩa vụ của mình trong tranh chấp lao động.
• Được yêu cầu Tòa án xem xét các chứng cứ, nhân chứng, chuyên gia, bằng chứng điện tử… liên quan đến tranh chấp lao động.
• Được phản biện, bác bỏ các lời khai, lời biện hộ, lời phản biện, lời yêu cầu của các bên khác trong tranh chấp lao động.
• Được yêu cầu Tòa án tạm dừng phiên tòa để bổ sung hồ sơ, chứng cứ hoặc thương lượng giải quyết tranh chấp lao động.
• Được yêu cầu Tòa án xem xét lại quyết định của mình nếu có căn cứ mới hoặc có sai sót trong quá trình xét xử.

Kết luận

Tranh chấp lao động là một tình huống không mong muốn nhưng có thể xảy ra trong quan hệ lao động giữa người sử dụng lao động và người lao động. Khi xảy ra tranh chấp lao động, Công đoàn có quyền khởi kiện và tham gia tố tụng dân sự giải quyết vụ án lao động, việc lao động tại Tòa án. Tuy nhiên, để khởi kiện và tham gia tố tụng hiệu quả, Công đoàn cần nắm rõ những quy định và một số điều cần lưu ý khi tiến hành khởi kiện và tham gia phiên tòa.