Kiểm toán quyết toán dự án đầu tư công: Quy trình và lưu ý không thể bỏ qua

Trong bối cảnh ngân sách nhà nước được sử dụng ngày càng rộng rãi cho các dự án hạ tầng, xây dựng và phúc lợi xã hội, việc kiểm toán quyết toán dự án đầu tư công trở nên thiết yếu. Không chỉ giúp minh bạch hóa nguồn vốn mà còn là công cụ kiểm tra hiệu quả sử dụng ngân sách. Bài viết này sẽ đi sâu vào quy trình kiểm toán và những lưu ý quan trọng cho doanh nghiệp và cơ quan nhà nước khi thực hiện công trình sử dụng vốn công.

Kiểm toán báo cáo quyết toán dự án đầu tư công là gì?

Kiểm toán báo cáo quyết toán dự án đầu tư công là quá trình đánh giá khách quan và độc lập về tính trung thực, hợp lý và tuân thủ pháp luật của báo cáo quyết toán hoàn thành công trình, dự án sử dụng vốn đầu tư công. Theo Luật Đầu tư công 2019, đây là bước bắt buộc trước khi cơ quan có thẩm quyền phê duyệt quyết toán dự án hoàn thành.

Theo số liệu từ Kiểm toán Nhà nước, riêng năm 2023, có hơn 1.600 dự án đầu tư công được kiểm toán, phát hiện kiến nghị xử lý tài chính lên đến 41.263 tỷ đồng (Nguồn: Báo cáo Kiểm toán Nhà nước 2023).

7 bước trong quy trình kiểm toán báo cáo quyết toán dự án đầu tư công

Quy trình kiểm toán dự án đầu tư công có thể khác nhau tùy vào quy mô dự án và đơn vị kiểm toán, nhưng nhìn chung bao gồm các bước:

Tiếp nhận hồ sơ và lập kế hoạch kiểm toán

Đơn vị kiểm toán tiếp nhận hồ sơ từ chủ đầu tư, bao gồm báo cáo quyết toán, hồ sơ hoàn công, biên bản nghiệm thu, hợp đồng và chứng từ chi phí. Trên cơ sở đó, kiểm toán viên lập kế hoạch kiểm toán chi tiết về phạm vi, thời gian và nhân sự.

Rà soát tính pháp lý của hồ sơ

Bước này giúp xác định tính đầy đủ, hợp lệ và đúng quy định pháp luật của các văn bản, hợp đồng, quyết định đầu tư và phê duyệt dự toán.

Đánh giá chi phí đầu tư thực tế

Kiểm toán viên đối chiếu giữa chi phí đã chi thực tế với hồ sơ thiết kế, dự toán được phê duyệt và khối lượng thi công thực tế. Việc đánh giá chi phí thường xoáy sâu vào các khoản mục lớn như chi phí xây dựng, thiết bị, quản lý dự án và chi phí tư vấn.

Kiểm tra tính tuân thủ quy định pháp luật

Đơn vị kiểm toán đánh giá mức độ tuân thủ của chủ đầu tư đối với Luật Đầu tư công, Luật Xây dựng, các nghị định, thông tư hướng dẫn liên quan đến đấu thầu, quản lý hợp đồng, thanh quyết toán và quản lý chất lượng.

Kiểm tra công tác nghiệm thu và bàn giao

Nội dung kiểm toán bao gồm: hồ sơ nghiệm thu công việc, nghiệm thu hạng mục và nghiệm thu hoàn thành; xác nhận khối lượng bàn giao và đưa vào sử dụng.

Đưa ra các phát hiện và kiến nghị

Sau khi kiểm tra, kiểm toán viên tổng hợp các sai sót, bất cập và kiến nghị điều chỉnh. Thông thường, các sai sót phát hiện bao gồm: sai khối lượng, sai đơn giá, thanh toán trùng lặp, áp dụng định mức không đúng hoặc vượt định mức.

Lập báo cáo kiểm toán và kết luận

Đơn vị kiểm toán phát hành báo cáo chính thức với đầy đủ nhận xét, đánh giá, kiến nghị xử lý tài chính và các biện pháp khắc phục. Đây là cơ sở để cơ quan phê duyệt quyết toán có căn cứ ra quyết định cuối cùng.

Những lưu ý quan trọng trong kiểm toán quyết toán dự án đầu tư công

Việc kiểm toán quyết toán dự án vốn nhà nước không chỉ là thủ tục bắt buộc, mà còn góp phần tăng cường kỷ luật tài chính và phòng chống thất thoát. Một số điểm doanh nghiệp và cơ quan chủ quản cần lưu ý:

• Chuẩn bị hồ sơ đầy đủ và đúng mẫu biểu: Theo Thông tư 10/2020/TT-BTC, bộ hồ sơ quyết toán bao gồm ít nhất 9 loại văn bản khác nhau.
• Chủ động rà soát nội bộ trước khi kiểm toán: Điều này giúp giảm thiểu rủi ro bị phát hiện sai sót lớn.
• Tăng cường phối hợp giữa các bên liên quan: Chủ đầu tư, nhà thầu, đơn vị tư vấn và kiểm toán cần phối hợp chặt chẽ để xử lý nhanh các vướng mắc.
• Áp dụng công nghệ trong lưu trữ và theo dõi hồ sơ: Giải pháp số giúp minh bạch và truy xuất dữ liệu dễ dàng hơn.

Một số sai sót thường gặp trong kiểm toán quyết toán dự án công

Dựa trên kinh nghiệm thực tiễn, dưới đây là một số lỗi phổ biến trong quá trình kiểm toán dự án đầu tư công:

• Thanh toán sai khối lượng thực tế thi công
• Không đối chiếu đầy đủ giữa khối lượng nghiệm thu và hợp đồng
• Chưa cập nhật đầy đủ điều chỉnh dự toán hoặc phụ lục hợp đồng
• Thanh toán chi phí vượt mức quy định
• Chưa tuân thủ quy định về lưu trữ hồ sơ

Những sai sót này nếu không được xử lý kịp thời có thể dẫn đến việc cơ quan phê duyệt từ chối quyết toán hoặc yêu cầu điều chỉnh lớn.

Khi nào cần thuê kiểm toán dự án đầu tư công?

Theo quy định tại Nghị định 99/2021/NĐ-CP, tất cả dự án sử dụng vốn đầu tư công có tổng mức đầu tư từ 10 tỷ đồng trở lên đều bắt buộc phải kiểm toán báo cáo quyết toán trước khi phê duyệt. Tuy nhiên, trên thực tế, ngay cả các dự án dưới ngưỡng này cũng nên thuê kiểm toán độc lập để đảm bảo tính minh bạch.

Bạn có thể tham khảo chi tiết dịch vụ kiểm toán của MAN – Master Accountant Network để lựa chọn phương án phù hợp với quy mô và tính chất dự án.

Ngoài ra, nếu bạn chưa rõ thời điểm cần thuê kiểm toán tuân thủ, bài viết liên quan trên trang MAN sẽ giúp bạn xác định giai đoạn phù hợp để tối ưu thời gian và chi phí.

Kết luận

Kiểm toán báo cáo quyết toán dự án đầu tư công không đơn thuần là hoạt động kiểm tra sổ sách, mà là một bước không thể thiếu để đảm bảo hiệu quả và minh bạch trong sử dụng ngân sách nhà nước. Doanh nghiệp, chủ đầu tư và các cơ quan quản lý cần chủ động nắm bắt quy trình và các lưu ý then chốt để tránh rủi ro pháp lý và tài chính.

Để tìm hiểu thêm các quy định mới nhất và công cụ hỗ trợ kiểm toán, bạn có thể tham khảo thông tin tại Cổng thông tin Bộ Tài chính.