Những lưu ý khi thuê dịch vụ kiểm toán nội bộ cho doanh nghiệp vừa và nhỏ

Trong bối cảnh môi trường kinh doanh ngày càng phức tạp và yêu cầu tuân thủ pháp lý ngày càng chặt chẽ, các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) không còn có thể xem nhẹ vai trò của kiểm toán nội bộ. Tuy nhiên, vì hạn chế về nguồn lực, việc xây dựng bộ phận kiểm toán nội bộ độc lập là điều không dễ dàng. Lựa chọn thuê dịch vụ kiểm toán nội bộ cho doanh nghiệp vừa và nhỏ trở thành một giải pháp linh hoạt và tối ưu chi phí.

Với cái nhìn tổng quát hơn về các loại hình kiểm toán đang được doanh nghiệp sử dụng, bạn có thể tham khảo tại đây: Dịch vụ kiểm toán

Tuy nhiên, để việc thuê ngoài này mang lại hiệu quả thực sự, doanh nghiệp cần hiểu rõ bản chất, phạm vi, và các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán. Bài viết này sẽ giúp bạn nhận diện những lưu ý quan trọng trước khi ra quyết định hợp tác với đơn vị cung cấp dịch vụ kiểm toán nội bộ.

Doanh nghiệp vừa và nhỏ có cần kiểm toán nội bộ không?

Nhiều chủ doanh nghiệp SME vẫn còn cho rằng kiểm toán nội bộ là “đặc quyền” của các tập đoàn lớn. Thực tế hoàn toàn ngược lại. Khi hoạt động sản xuất – kinh doanh mở rộng, dòng tiền tăng lên, lượng hợp đồng và quy trình vận hành ngày càng phức tạp thì rủi ro tiềm ẩn cũng theo đó tăng cao. Một bộ máy không được kiểm tra thường xuyên rất dễ xuất hiện sai lệch, gian lận hoặc thất thoát.

Thuê dịch vụ kiểm toán nội bộ cho doanh nghiệp vừa và nhỏ là cách thức giúp các đơn vị này nhanh chóng tiếp cận được hệ thống kiểm soát chuyên nghiệp, phát hiện sớm các sai sót trong quy trình, đánh giá hiệu quả quản trị và đồng thời tăng cường khả năng tuân thủ quy định của pháp luật.

Thuê ngoài kiểm toán nội bộ: Giải pháp thay thế hợp lý cho SME

Không thể phủ nhận rằng việc duy trì một phòng kiểm toán nội bộ độc lập đòi hỏi chi phí lớn: từ lương nhân sự, chi phí đào tạo, đến phần mềm hỗ trợ, chưa kể đến vấn đề về độc lập trong đánh giá. Trong khi đó, thuê ngoài dịch vụ kiểm toán nội bộ cho doanh nghiệp vừa và nhỏ mang lại những lợi ích rõ rệt:

• Tiết kiệm chi phí nhân sự: Không cần duy trì bộ máy kiểm toán toàn thời gian.

• Tiếp cận chuyên môn sâu: Đội ngũ kiểm toán viên từ đơn vị dịch vụ thường có kiến thức cập nhật về pháp lý, kế toán, kiểm soát nội bộ và kinh nghiệm thực tiễn đa ngành.

• Bảo đảm tính độc lập: Đơn vị kiểm toán ngoài không bị chi phối bởi các phòng ban nội bộ.

• Linh hoạt về thời gian và phạm vi: Doanh nghiệp có thể thuê theo từng kỳ, từng chuyên đề hoặc theo yêu cầu của ban điều hành.

Tuy vậy, hiệu quả thực tế còn phụ thuộc lớn vào cách lựa chọn đơn vị cung cấp và cách doanh nghiệp phối hợp trong quá trình triển khai.

Các yếu tố cần cân nhắc khi thuê dịch vụ kiểm toán nội bộ cho doanh nghiệp vừa và nhỏ

Đánh giá nhu cầu kiểm toán thực tế

Trước khi tìm đến đơn vị cung cấp dịch vụ kiểm toán nội bộ, điều đầu tiên mà doanh nghiệp SME cần làm là đánh giá đúng hiện trạng và xác định rõ mục tiêu kiểm toán. Kiểm toán toàn diện hay kiểm toán theo chuyên đề? Tập trung vào kiểm tra tuân thủ, đánh giá rủi ro, hay phân tích hiệu quả hoạt động? Việc xác định đúng nhu cầu sẽ giúp doanh nghiệp tìm được gói dịch vụ phù hợp, tránh lãng phí tài nguyên.

Năng lực chuyên môn và kinh nghiệm của đơn vị kiểm toán

Thị trường hiện nay có không ít đơn vị cung cấp dịch vụ kiểm toán nội bộ cho doanh nghiệp vừa và nhỏ, nhưng không phải ai cũng đủ chuyên môn và kinh nghiệm để xử lý các tình huống thực tế phức tạp. Doanh nghiệp cần rà soát kỹ hồ sơ năng lực, yêu cầu minh chứng kinh nghiệm làm việc với các SME cùng ngành, xem xét đội ngũ kiểm toán viên có chứng chỉ chuyên môn hay không (ví dụ: CIA – Certified Internal Auditor), và có khả năng tư vấn cải tiến quy trình sau kiểm toán không.

Khả năng bảo mật thông tin

Kiểm toán nội bộ không đơn thuần là kiểm tra số liệu mà còn liên quan trực tiếp đến dữ liệu vận hành, tài chính, hợp đồng, chiến lược kinh doanh – những tài sản trí tuệ quan trọng của doanh nghiệp. Do đó, trong hợp đồng thuê dịch vụ kiểm toán nội bộ cho doanh nghiệp vừa và nhỏ, yếu tố bảo mật cần được cam kết rõ ràng và có điều khoản ràng buộc pháp lý.

Phương pháp tiếp cận và báo cáo kiểm toán

Mỗi đơn vị kiểm toán sẽ có cách tiếp cận và chuẩn mực báo cáo khác nhau. Doanh nghiệp nên trao đổi cụ thể về phương pháp kiểm toán mà đối tác sử dụng: là tiếp cận theo quy trình (process-based), theo rủi ro (risk-based) hay theo sự tuân thủ (compliance-based)? Ngoài ra, định dạng báo cáo, cách trình bày khuyến nghị cải tiến và cam kết thời gian hoàn thành cũng cần được làm rõ ngay từ đầu.

Rủi ro khi lựa chọn sai đơn vị cung cấp dịch vụ kiểm toán nội bộ

Không ít trường hợp doanh nghiệp SME lựa chọn nhà cung cấp chỉ vì mức giá thấp hoặc lời giới thiệu quen biết, mà không thẩm định kỹ năng lực và phương pháp làm việc. Hệ quả là:

• Báo cáo kiểm toán chung chung, không đưa ra được phát hiện giá trị

• Khuyến nghị không khả thi, không bám sát thực tế hoạt động của doanh nghiệp

• Thiếu chuyên môn ngành, dẫn đến đánh giá sai rủi ro hoặc bỏ sót điểm trọng yếu

• Quá trình kiểm toán gây xáo trộn hoạt động nội bộ, ảnh hưởng đến tinh thần nhân viên

Do đó, doanh nghiệp cần xem xét thuê dịch vụ kiểm toán nội bộ cho doanh nghiệp vừa và nhỏ như một khoản đầu tư chất lượng, không phải chi phí cắt giảm tùy tiện.
Một cái nhìn toàn diện về các loại hình kiểm toán giúp bạn định hướng đúng đắn hơn: Dịch vụ kiểm toán

Tăng cường phối hợp nội bộ để kiểm toán đạt hiệu quả

Một yếu tố then chốt nhưng thường bị xem nhẹ: sự phối hợp của các phòng ban trong quá trình kiểm toán. Nếu nhân viên tỏ thái độ né tránh, không cung cấp đủ tài liệu, hoặc cố tình “đối phó”, thì cho dù đơn vị kiểm toán ngoài có chuyên môn đến đâu, kết quả cũng khó đạt hiệu quả tối ưu.

Doanh nghiệp cần truyền thông rõ mục tiêu kiểm toán, tạo dựng niềm tin rằng hoạt động này là vì sự phát triển bền vững, không nhằm tìm lỗi cá nhân. Sự phối hợp giữa lãnh đạo – các phòng ban – đơn vị kiểm toán chính là mấu chốt tạo nên giá trị thật sự cho báo cáo kiểm toán nội bộ.

Lưu ý về mặt pháp lý và chuẩn mực nghề nghiệp

Mặc dù kiểm toán nội bộ không bắt buộc theo quy định pháp luật (trừ một số lĩnh vực đặc thù), nhưng các chuẩn mực nghề nghiệp quốc tế (như IPPF của IIA) vẫn là nền tảng cần tham khảo. Khi thuê dịch vụ kiểm toán nội bộ cho doanh nghiệp vừa và nhỏ, cần làm rõ:

• Đơn vị kiểm toán có tuân thủ chuẩn mực kiểm toán nội bộ quốc tế không?

• Có hệ thống kiểm soát chất lượng nội bộ cho từng hợp đồng không?

• Có quy trình giải quyết tranh chấp, xử lý khiếu nại khi có bất đồng về kết quả kiểm toán không?

Sự rõ ràng này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi cho doanh nghiệp mà còn nâng cao tính chuyên nghiệp cho mối quan hệ hợp tác.

Kết luận: Lựa chọn thông minh để kiểm soát thông minh

Thuê dịch vụ kiểm toán nội bộ cho doanh nghiệp vừa và nhỏ không đơn thuần là giao việc kiểm tra cho bên ngoài mà là một sự cộng tác chiến lược. Khi được triển khai bài bản, kiểm toán nội bộ sẽ trở thành “tai mắt” giúp ban lãnh đạo nhìn rõ điểm yếu trong vận hành, đồng thời là “cố vấn thầm lặng” cho các quyết định cải tiến.

Trong thời đại mà rủi ro vận hành, rủi ro pháp lý và cạnh tranh thị trường đang ngày càng đan xen, thì kiểm toán nội bộ không còn là “sự lựa chọn có cũng được” mà là một nhu cầu thiết yếu, kể cả với các SME. Và để đạt được điều đó, doanh nghiệp không thể chỉ chọn một đơn vị cung cấp dịch vụ kiểm toán đơn thuần – mà cần chọn đối tác đồng hành kiểm soát.