Những điểm mới trong xử phạt vi phạm về thuế và hóa đơn kể từ 16/1/2026

Từ ngày 16/01/2026, Nghị định 310/2025/NĐ-CP chính thức có hiệu lực, sửa đổi Nghị định 125/2020/NĐ-CP với nhiều thay đổi mang tính siết chặt. Các điểm cốt lõi cần lưu ý bao gồm: mở rộng phạm vi thu ngân sách bị xử phạt (tiền thuê đất, lợi nhuận sau thuế…), làm rõ trách nhiệm của bên thứ ba, bổ sung các tình huống bất khả kháng không bị phạt và đặc biệt là tăng mạnh mức phạt đối với hành vi lập hóa đơn không đúng thời điểm (tối đa 70 triệu đồng) hoặc không lập hóa đơn (tối đa 80 triệu đồng). Bài viết sau đây sẽ phân tích chi tiết các thay đổi này để giúp doanh nghiệp chủ động thích ứng và phòng tránh rủi ro pháp lý.

Căn cứ pháp lý và hiệu lực thi hành của Nghị định 310/2025/NĐ-CP

Nghị định 310/2025/NĐ-CP chính thức được Chính phủ ban hành nhằm hoàn thiện khung pháp lý về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thuế và hóa đơn. Theo Công văn số 2616/GLA-NVDTP ngày 22/12/2025 của Cục Thuế tỉnh Gia Lai, các quy định tại Nghị định này sẽ bắt đầu có hiệu lực thi hành kể từ ngày 16/01/2026.

Việc sửa đổi Nghị định 125/2020/NĐ-CP không chỉ nhằm cập nhật những biến động của nền kinh tế mà còn để tương thích với các quy định mới về quản lý thuế và chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu.

Mở rộng phạm vi và làm rõ khái niệm vi phạm hành chính về thuế

Một trong những thay đổi căn bản của Nghị định 310/2025/NĐ-CP là việc định nghĩa rõ ràng và bao quát hơn về các hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực thuế.

Cụ thể, khái niệm vi phạm hành chính về thuế hiện nay bao gồm cả các hành vi vi phạm pháp luật về quản lý thuế, pháp luật về thuế và các khoản thu khác thuộc ngân sách nhà nước do cơ quan quản lý thuế quản lý thu. Các khoản thu vi phạm được liệt kê cụ thể bao gồm:

• Tiền sử dụng đất, tiền thuê đất và thuê mặt nước.
• Tiền cấp quyền khai thác khoáng sản và tài nguyên nước.
• Lợi nhuận sau thuế còn lại của các doanh nghiệp Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ.
• Cổ tức và lợi nhuận được chia cho phần vốn Nhà nước đầu tư tại các loại hình doanh nghiệp khác.
• Các khoản thu liên quan đến đầu tư vốn Nhà nước tại doanh nghiệp.

Sự chi tiết này giúp cơ quan thuế có cơ sở pháp lý vững chắc hơn trong việc xử lý các sai phạm liên quan đến nguồn thu ngân sách.

Bổ sung các trường hợp bất khả kháng không bị xử phạt hành chính

Nhằm đảm bảo tính nhân văn và công bằng, Nghị định 310/2025/NĐ-CP đã bổ sung các quy định cụ thể về trường hợp người nộp thuế không bị xử phạt khi xảy ra sự kiện bất khả kháng.

Người nộp thuế sẽ được miễn xử phạt nếu chứng minh được hành vi vi phạm xuất phát từ các sự kiện khách quan như thiên tai, thảm họa, dịch bệnh, hỏa hoạn hoặc tai nạn bất ngờ. Ngoài ra, các sự cố như chiến tranh, bạo loạn, đình công cũng được xem xét nếu người nộp thuế đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết nhưng vẫn không thể khắc phục được hậu quả. Đây là điểm mới quan trọng giúp bảo vệ quyền lợi hợp pháp của doanh nghiệp trong những hoàn cảnh đặc biệt khó khăn.

Làm rõ đối tượng bị xử phạt và trách nhiệm của bên thứ ba

Nghị định mới mở rộng và làm rõ các đối tượng phải chịu trách nhiệm hành chính, đặc biệt là các tổ chức, cá nhân có liên quan đến nghĩa vụ thuế của người nộp thuế. Các đối tượng bị xử phạt bổ sung bao gồm:

• Bên được ủy quyền thực hiện các nghĩa vụ thuế thay cho người nộp thuế chính thức.
• Tổ chức, cá nhân có nghĩa vụ đăng ký thuế, khai thuế hoặc nộp thuế thay.
• Đặc biệt, các đơn vị hợp thành chịu trách nhiệm kê khai theo quy định về chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu cũng thuộc nhóm đối tượng bị điều chỉnh.

Sự bổ sung này nhằm ngăn chặn các hành vi né tránh nghĩa vụ thuế thông qua bên thứ ba và đảm bảo tính minh bạch trong việc thực hiện nghĩa vụ ngân sách.

Điều chỉnh tăng mức xử phạt đối với các vi phạm về hóa đơn

Về mức phạt, Nghị định 310/2025/NĐ-CP có xu hướng thắt chặt quản lý đối với các hành vi vi phạm về hóa đơn bán hàng hóa và cung cấp dịch vụ.

Cụ thể, hành vi lập hóa đơn không đúng thời điểm có mức phạt tối đa lên đến 70 triệu đồng. Đối với hành vi không lập hóa đơn khi bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ, mức phạt có thể lên tới 80 triệu đồng. Các hành vi cho hoặc bán hóa đơn sẽ bị xử phạt trong khung từ 20 triệu đồng đến 50 triệu đồng.

Bên cạnh đó, Nghị định cũng quy định mức phạt cụ thể cho các hành vi vi phạm khác như:

• Cung cấp thông tin, tài liệu liên quan đến nghĩa vụ thuế chậm trễ hoặc không chính xác.
• Hành vi thông đồng, bao che cho người nộp thuế trốn thuế.
• Khai sai các chỉ tiêu trên hồ sơ thuế hoặc chậm nộp hồ sơ khai thuế.
• Tiêu hủy hóa đơn đặt in mua từ cơ quan thuế không đúng quy định.

Quy định về điều khoản chuyển tiếp khi áp dụng Nghị định 310

Để đảm bảo quá trình thực thi không gây xáo trộn, Nghị định 310/2025/NĐ-CP quy định chi tiết về điều khoản chuyển tiếp. Các hành vi vi phạm xảy ra trước ngày 16/01/2026 nhưng sau đó mới bị phát hiện hoặc đang trong quá trình giải quyết thì sẽ áp dụng quy định theo hướng có lợi cho người nộp thuế. Các trường hợp khiếu nại, khởi kiện đã phát sinh trước ngày hiệu lực cũng sẽ được xử lý dựa trên các nguyên tắc phân loại rõ ràng giữa quy định cũ và mới.

Việc nắm vững các thay đổi tại Nghị định 310/2025/NĐ-CP là điều cần thiết đối với mọi kế toán và chủ doanh nghiệp trong bối cảnh các quy định về quản lý thuế ngày càng được siết chặt. Doanh nghiệp cần chủ động rà soát quy trình phát hành hóa đơn và kê khai thuế để sẵn sàng thích ứng trước thời điểm tháng 1 năm 2026.

Nguồn trích dẫn: Công văn số 2616/GLA-NVDTP của Cục Thuế tỉnh Gia Lai ngày 22/12/2025 và nội dung Nghị định 310/2025/NĐ-CP.